چکیده :
هیپرگلیسمی یا سطح گلوکز خون بالا یکی از مشخصه های دیابت کنترل نشده یا دیابت با مدیریت ضعیف می باشد. (هیپرگلیسمی در شرایط دیگر مانند التهاب پانکراس، وجود تومورهای خاص در بدن و … نیز رخ می دهد ) در بدن افراد دیابتی یا سلول ها قادر به استفاده موثر از انسولین نیستند و یا بدن توانایی تولید انسولین کافی را ندارد. بنابراین وقتی فرد کربوهیدرات مصرف می کند و قند آن وارد جریان خون می شود، بدن توانایی کافی برای جذب و استفاده از قند خون را ندارد و در چنین شرایطی با تجمع قند در خون، هایپرگلیسمی اتفاق می افتد. هیپرگلیسمی وضعیت خطرناکی است که در صورت عدم درمان می تواند حتی موجب مرگ فرد بیمار شود.
در این مقاله به ارتباط بین هیپرگلیسمی و دیابت می پردازیم.
رابطه بین هیپرگلیسمی و دیابت چیست؟
برای درک رابطه دیابت و هیپرگلسیمی ابتدا بیاید فرآیند جذب قند خون در افراد سالم و دیابتی را بررسی کنیم. در تمام افراد بخشی از غذای مصرفی به گلوکز تجزیه می شود و وارد جریان خون می شود. حال در افراد سالم هورمون انسولین قند موجود در جریان خون را به سمت سلول ها هدایت می کند تا به عنوان منبع انرژی توسط سلول ها مصرف شود. در حالی که در افراد مبتلا به دیابت نوع 1 بدن انسولین کافی برای هدایت قند خون ندارد و در دیابت نوع 2 نیز بدن توانایی استفاده موثر از انسولین را ندارد. این مشکل با تجمع قند در خون وضعیت خطرناکی به وجود می آورد که هیپرگلیسمی نامیده می شود. پس هیپرگلیسمی اغلب در دیابت نوع 1 و 2 اتفاق می افتد. حال وقتی سطح قند خون بعد از گذشت چند ساعت از خوردن وعده غذایی، بالای 180 میلی گرم در دسی لیتر باشد، این وضعیت اصطلاحاً هیپرگلیسمی بعد از غذا نامیده می شود و اگر سطح قند خون حداقل هشت ساعت پس از خوردن و آشامیدن، بیش از 130 میلی گرم باشد، به این وضعیت هیپرگلیسمی ناشتا اطلاق می شود. در کل نتیجه گیری می شود بین هیپرگلیسمی و دیابت یک رابطه علت و معلولی مشترک وجود دارد.
چرا قند خون در افراد دیابتی بالا است؟
_1654295036.jfif)
برای درک رابطه بین هیپرگلیسمی و دیابت بهتر است عواملی که در افراد دیابتی باعث بروز هایپرگلیسمی می شود را بشناسید. این عوامل یا مرتبط با دیابت هستند یا به طور مستقل به این وضعیت دامن می زنند. در زیر به شرح آن ها می پردازیم:
- افراد دیابتی باید میزان کربوهیدرات مصرفی خود را تحت کنترل داشته باشند و در صورتی که فرد عادت به مصرف غذا بیش از حد توصیه شده داشته باشد در معرض خطر هیپرگلیسمی قرار می گیرد.
- استرس نیز می تواند یکی از عوامل هیپرگلیسمی در فرد دیابتی باشد. افراد دیابتی بیشتر باید مراقب استرس های ناشی از کار، عوامل فیزیکی و بیماری ها باشند.
- فعالیت ورزشی نامناسب یا کم تحرکی
- داروهای تجویز شده یا به درستی مصرف نمی شود و یا اصلاً مصرف نمی شود.
- بیماری یا عفونت
- عدم دریافت انسولین کافی
- انجام برخی اعمال جراحی
- مصرف انسولینی که تاریخ انقضای آن گذشته است
- استفاده از برخی داروهای خاص مانند استروئیدها
- پدیده سحر که حدوداً مابین ساعات 4 تا 5 صبح برای بیماران دیابتی اتفاق می افتد نیز می تواند دلیلی برای هیپرگلیسمی در اوایل صبح باشد.
نکته: افراد دیابتی در زمان استرس یا بیماری ممکن است برای کاهش قند خون و تثبیت آن نیازمند داروهای اضافی باشند.
علائم هیپرگلیسمی شامل چه مواردی است؟
علائم معمول هیپرگلیسمی عبارتند از:
افزایش احساس تشنگی و گرسنگی ،تکرر ادرار، کاهش وزن، تاری دید، احساس خستگی غیر معمول، عدم بهبود زخم ها و بریدگی ها، سطح بالای قند خون در ادرار.
نکته: اغلب تا زمانی که سطح قند خون بسیار بالا نرود، هایپرگلیسمی علامتی نخواهد داشت، از این رو هایپرگلیسمی خطرناک است و می تواند عوارض خطرناکی در پی داشته باشد.
عوارض هیپرگلیسمی در بیماران دیابتی کدامند؟
_1654295820.jfif)
- نوروپاتی دیابتی یا آسیب عصبی ناشی از دیابت
- نفروپاتی دیابتی یا بیماری کلیوی با منشا دیابت
- آسیب های مفصلی
- رتینوپاتی دیابتی یا آسیب به شبکیه چشم که می تواند تا نابینایی فرد نیز پیش برود.
- قطع عضو
- بیماری چشمی آب مروارید
- عفونت های دهان و دندان
- انواع عفونت های پوستی
- سندروم هیپراسمولار هیپرگلیسمی که یکی از عوارض جدی و نادر هیپرگلیسمی در افراد دیابتی است که با افزایش طولانی مدت قندخون بسیار بالا و بیش از 600 میلی گرم در دسی لیتر بروز می کند و با افزایش حجم ادرار برای دفع قند می تواند موجب کم آبی بدن، توهم، گیجی، خواب آلودگی و حتی کما و مرگ فرد شود. این وضعیت باید فوراً درمان شود.
- کتواسیدوز دیابتی که در دیابت نوع 1 بیشتر شایع است. وقتی انسولین کافی برای تامین انرژی سلول ها از طریق قند خون وجود نداشته باشد، بدن از چربی به عنوان سوخت جایگزین استفاده می کند. طی این فرآیند احتمال تجمع کتون که محصولات زائد تجزیه چربی های بدن هستند، در خون افزایش می یابد و بدن آن ها را از طریق ادرار دفع می کند. افزایش دفع کتون از ادرار باعث ایجاد وضعیتی خطرناک به نام کتواسیدوز دیابتی می شود که می تواند تهدید کننده حیات فرد باشد و نیازمند درمان فوری است.
چگونه از هیپرگلیسمی جلوگیری کنیم؟
به دلیل ارتباطی که بین هیپرگلیسمی و دیابت وجود دارد. مدیریت یکی بر کنترل دیگری نیز موثر است. قدم اول برای مدیریت سطح قند خون و جلوگیری از هیپرگلیسمی، مراجعه به پزشک است. اقدامات زیر نیز با تایید پزشک می تواند در این زمینه موثر باشد:
- فعالیت ورزشی منظم: افراد دیابتی برای کمک به مدیریت قند خون می توانند برنامه ورزشی منظمی داشته باشند. توصیه کلی پزشکان 30 دقیقه ورزش برای حداقل 5 روز از هفته است. پیاده روی طولانی مدت یا دوچرخه سواری فعالیت های ورزشی مناسبی هستند.
- مصرف دارو مطابق دستور پزشک: مصرف منظم و به موقع داروهای تجویز شده می تواند در جلوگیری از هیپرگلیسمی بسیار موثر باشد.
- رژیم غذایی سالم: متخصصان تغذیه در این زمینه راهنمایان خوب و ایمنی هستند. شما نیز باید به برنامه غذایی توصیه شده پایبند باشید.
- مصرف الکل و سیگار را کنار بگذارید
- مدیریت استرس: راه های مدیریت استرس را فرا بگیرید تا بتوانید از افزایش قند خون مرتبط با استرس دور بمانید. به طور مثال می توانید از مدیتیشن و یوگا کمک بگیرید.