شاید شما هم بارها رفلاکس معده یا به اصطلاح عامیانه، سوزش سر دل را تجربه کرده باشید. رفلاکس معده عارضه ای گوارشی ست که افراد زیادی درگیر آن هستند. برای شناخت بیشتر این بیماری و همچنین علائم خطرناک رفلاکس معده، با این مطلب همراه شوید.
رفلاکس معده
معده برای هضم مواد غذایی و همچنین از بین بردن باکتری های مضر، ماده ای به نام اسید کلریدریک ترشح میکند. این ماده یک نوع اسید قوی است که محتویات وارد شده به معده را تجزیه میکند.
در قسمت بالای معده و محل اتصال مری به معده، دریچه ای قرار گرفته که تنها زمان ورود غذا از مری به معده باز می‌شود. گاهی اوقات این دریچه عملکرد درستی نداشته و در نتیجه غذا از معده به مری برمی‌گردد. به این مشکل رفلاکس معده گفته می‌شود.
پوشش داخلی معده به شکلی است که از معده در برابر اسید محافظت میکند، اما مری این توانایی را ندارد به همین دلیل با بازگشت غذا از معده، فرد در قسمت مری خود احساس سوزش خواهند داشت.
بسیاری از افراد رفلاکس معده را گهگاه تجربه می‌کنند اما زمانی که این مشکل به دفعات تکرار شود نوعی بیماری تلقی شده و باید درمان شود.
چه چیزی باعث رفلاکس معده می‌شود؟
همان طور که گفتیم وجود مشکل در عملکرد اسفنکتر مری ( عضله دایره ای شکل در کف مری که مثل یک دریچه عمل میکند) باعث بازگشت غذا از معده به مری شده و تکرار این اتفاق باعث ایجاد التهاب در مری می‌شود.
چند عامل وجود دارند که احتمال بروز رفلاکس معده را افزایش می‌دهند مثل چاقی، بارداری، کم تحرکی، عادات بد غذایی و بعضی از داروها.
به طور مثال چاقی شکمی فشار وارد بر معده را افزایش می‌دهد. این کار باعث می‌شود اسید معده بیشتری وارد مری شود. بعضی از داروها هم عوارضی دارند و ممکن است روی عملکرد اسفنکتر مری تاثیر گذاشته و باعث بروز رفلاکس معده شوند.
همچنین عواملی مثل سیگار کشیدن، نوشیدن قهوه یا دیگر نوشیدنی های محرک، غذاهای سرخ شده و چرب و خوردن غذاهای پرحجم، علائم رفلاکس معده را تشدید می‌کنند.
علائم رفلاکس معده
رفلاکس معده می‌تواند منجر به بروز نشانه ها و علائم آزاردهنده ای شود که شناخت این علائم، به تشخیص و کنترل سریع تر بیماری کمک میکند.
از شایع ترین علائم رفلاکس معده می‌توان این موارد را نام برد:
- احساس سوزش در قفسه سینه( سوزش سردل)
- درد در قسمت بالای شکم یا قفسه سینه
- مشکل در انجام بلع
- احساس وجود یک توده در گلو
- بازگشت غذا یا یک مایع ترش به دهان
بعضی ازافراد دچار رفلاکس شبانه می‌شوند که علائمی مثل سرفه مداوم، التهاب تارهای صوتی و حتی آسم را به وجود می‌آورد.
علائم خطرناک رفلاکس معده
علائم رفلاکس معده در افراد مختلف متفاوت است و می‌تواند شدید یا خفیف باشد. علائمی مثل سوزش سر دل و یا سرفه از علائم اولیه هستند. علائم خطرناک رفلاکس معده زمانی بروز می‌کنند که این مشکل طولانی شده و به مرور باعث آسیب به قسمت های مختلف مری شده است.
- درد قفسه سینه و قسمت بالای معده
- حالت تهوع
- کاهش اشتها
- گلو درد
- التهاب لثه ها
- افزایش بزاق
- احساس مزه ترش یا تلخ در دهان
علاوه بر این گاهی ممکن است علائم رفلاکس معده با بیماری های دیگر تداخل پیدا کند و تشخیص سخت شود. در صورت داشتن علائمی مثل استفراغ مداوم و گاهی همراه خون، درد قفسه سینه، مشکل در بلع، کاهش وزن بدون دلیل مشخص و وجود خون در مدفوع حتما به پزشک مراجعه کنید.
رفلاکس معده در نوزادان
رفلاکس معده در نوزادان طبیعی است، چرا که دستگاه گوارش هنوز به طور کامل شکل نگرفته است. با این وجود اگر علائمی مثل وزن نگرفتن، خس خس سینه و سرفه، تحریک پذیری، قوس دادن به بدن، مشکل بلع و کم اشتهایی بروز پیدا کند باید به متخصص مراجعه شود.
تشخیص رفلاکس معده
رفلاکس معده مشکل شایعی است و تشخیص آن نیز ساده به نظر می‌رسد. اما گاهی ممکن است علائم آن با مشکلات دیگری اشتباه گرفته شود از جمله حمله قلبی، ذات الریه، درد قفسه سینه و آمبولی ریه. به همین علت تشخیص درست بیماری از اهمیت زیادی برخوردار است و نباید به آن بی توجه بود.
تشخیص رفلاکس معده را متخصص گوارش با چند روش انجام می‌دهد:
- آندوسکوپی که نوعی تصویربرداری با دوربین است.
- بیوپسی یا نمونه برداری برای تحلیل آزمایشگاهی
- تصویر برداری از معده و مری با اشعه ایکس باریم
- مانومتری مری که فشار وارد شده بر مری را اندازه می گیرد.
درمان اسید معده
برای درمان اسید معده و از بین بردن علائم آن راه های مختلفی وجود دارد. یکی از گزینه های اصلی درمانی رفلاکس معده، داروهای کاهش تولید اسید هستند. این داروها التهاب و آسیب های ناشی از رفلاکس معده را کاهش می‌دهند.
داروهایی مثل امپرازول و فاموتیدین از شناخته شده ترین این داروها هستند. آنتی اسیدها هم دسته ای دیگر از داروها هستند که اسید معده را در زمان سریع تری خنثی می‌کنند اما اثر آن ها معمولا کوتاه مدت است.
درمان های دارویی دیگری نیز هستند که هرکدام اثرات متفاوتی دارند. هدف این داروها کاهش آسیب به اندام های داخلی و ایجاد تعادل در معده و مری است. تغییر سبک زندگی هم یکی از روش های درمان اسید معده است که به کاهش علائم و کنترل بیماری کمک میکند.
ایجاد تغییرات در عادات غذایی و سبک زندگی می‌تواند در بهبود رفلاکس معده موثر باشد.
برای درمان رفلاکس معده چه بخوریم؟
شاید این سوال برای شما هم پیش آمده که برای درمان رفلاکس معده چه بخوریم؟
مواد غذایی که مصرف می‌کنید در بروز رفلاکس معده و همچنین کاهش علائم و کنترل آن موثر است. اما نمی‌توان گفت که یک ماده غذایی خاص می‌تواند رفلاکس معده را درمان کند. در واقع غذایی وجود ندارد که بتواند اسید معده را خنثی کند.
با این حال پرهیز از خوردن مواد غذایی محرک و نیز یک رژیم غذایی متشکل از سبزیجات، پروتئین و میوه ها، در کاهش علائم رفلاکس معده کمک کننده است. نکته مهم در این رابطه، خوردن غذا در حجم کم و وعده های بیشتر است چرا که غذاهای حجیم رفلاکس را تشدید می‌کنند.
گنجاندن مواد غذایی زیر در رژیم روزانه، برای مشکل رفلاکس معده مفید است:
- سبزیجاتی مثل کاهو، کرفس و فلفل شیرین هضم ساده ای دارند.
- برنج قهوه ای کربوهیدراتی پیچیده است که باعث احساس سیری می‌شود.
- زنجبیل در کاهش علائم رفلاکس موثر است و می‌توانید آن را به صورت چای دم کنید یا به شکل خام بجوید.
- جوی دوسر برای صبحانه و حتی ناهار گزینه مناسبی است و باعث کاهش احساس گرسنگی می‌شود.
- رازیانه گیاهی با اسیدیته کم و تسکین دهنده رفلاکس است.
- میوه هایی مثل هندوانه و طالبی که اسیدی نیستند هم برای رفلاکس مفید هستند.
رژیم غذایی مناسب برای رفلاکس معده
یک رژیم غذایی مناسب به شما در مدیریت علائم رفلاکس کمک میکند. سبزیجات به دلیل نداشتن چربی و قند، میوه هایی مثل موز، خربزه، سیب و گلابی غیر اسیدی هستند و باعث رفلاکس نمی‌شوند.
مصرف انواع گوشت های بدون چربی احتمال بروز علائم رفلاکس را کاهش می‌دهد. سفیده تخم مرغ کم چرب و با پروتئین بالاست. این ماده غذایی برای رفلاکس معده مفید بوده در حالی که زرده با داشتن چربی بالا می‌تواند علائم رفلاکس را تشدید کند.
مصرف انواع دمنوش های گیاهی به عنوان جایگزین قهوه و چای، از رفلاکس معده جلوگیری میکند. گنجاندن چربی های سالم در برنامه غذایی به عملکرد بهتر بدن کمک میکند و ضروری است.
درمان خانگی اسید معده در گلو
قبل از انجام درمان خانگی اسید معده در گلو حتما با پزشک متخصص مشورت کنید. رفلاکس معده اگر شدید باشد باعث آسیب مری می‌شود و برای درمان آن باید از داروهای مناسب استفاده شود. اما درمان خانگی می‌تواند برای رفلاکس معده که گهگاه ایجاد می‌شود، تا حدودی موثر واقع شود.
کاهش وزن
افزایش وزن منجر به چاقی شکمی و در نتیجه فشار بیشتر به معده می‌شود. در نتیجه احتمال برگشت اسید معده به مری بیشتر است.
پرهیز از غذاهای محرک
بعضی از مواد غذایی محرک علائم رفلاکس معده هستند. محدود کردن مصرف این غذاها و یا حذف آن ها در کنترل علائم اسید معده در گلو موثر است و باعث می‌شود علائم کمتری را تجربه کنید. کافئین، الکل، آب مرکبات، شکلات، پیاز، فست فودها و غذاهای سرخ شده، گوجه فرنگی و محصولات مرتبط به آن، تعدادی از این مواد غذایی محرک هستند.
خوردن غذاهای کم حجم
مصرف وعده های غذایی کوچک و کم حجم باعث می‌شود فشار کمتری به معده وارد شود. همچنین سعی کنید بلافاصله بعد از صرف غذا دراز نکشید. این کار باعث بازگشت اسید معده می‌شود. هنگام خواب نیز از یک بالش بلند برای زیر سر خود استفاده کنید.
ترک سیگار
مصرف دخانیات در عملکرد اسفنکتر مری اختلال ایجاد کرده و احتمال بروز رفلاکس را افزایش می‌دهد.
گیاهان دارویی
گیاهانی مثل بابونه، شیرین بیان و گل ختمی می‌توانند در بهبود علائم اسید معده در گلو موثر باشند. یه یاد داشته باشید قبل از استفاده به پزشک خود اطلاع دهید.
کاهش استرس
کاهش اضطراب و استرس هم در عملکرد بهتر معده موثر است و همچنین باعث آرامش ذهنی و جسمی می‌شود.
برای کاهش اسید معده چه بخوریم؟
مواد غذایی که در طول روز استفاده می‌کنید در تشدید یا کاهش علائم رفلاکس معده موثر هستند. برای پاسخ به این سوال که برای کاهش اسید معده چه بخوریم ادامه مطلب را دنبال کنید.
گروهی از مواد غذایی هستند که به تعادل اسید معده کمک می‌کنند:
- مواد غذایی که آب فراوان دارند؛ خوردن غذاهایی که از آب تشکیل شده اند، اسید معده را رقیق و ضعیف میکند مثل چای گیاهی، کرفس، خیار، کاهو، هندوانه و همچنین انواع سوپ ها
- غذاهای قلیایی: غذاهایی که پی اچ بالاتری دارند قلیایی هستند و می‌توانند اسید معده را کاهش دهند. مواد غذایی مثل موز، رازیانه، آجیل ها و گل کلم در این دسته قرار دارند.
- غذاهای فیبر دار: مواد غذایی سرشار از فیبر از پرخوری جلوگیری می‌کنند و در نتیجه اسید معده کمتری ترشح می‌شود.
- غلات کامل مثل جو دوسر و برنج قهوه ای، سبزیجاتی مثل سیب زمینی، هویج و چغندر و همچنین مارچوبه و لوبیا سبز فیبر فراوانی دارند.
عوارض رفلاکس معده
رفلاکس معده خفیف شاید عوارض چندانی نداشته باشد اما اگر هر روز تکرار شود، باعث التهاب مری و به دنبال آن مشکلات جدی تری می‌شود. از مهم ترین عوارض رفلاکس معده، تنگی مری یا باریک شدن آن است که در نتیجه آن مشکل شدید بلع ایجاد می‌شود.
التهاب مری و گاهی ایجاد زخم در آن از عوارض اسید معده است و باعث دردناک شدن عمل بلع می‌شود. این آسیب ها منجر به تغییراتی در بافت زیرین مری می‌شود که تحقیقات نشان داده با سرطان مری در ارتباط است.
سخن پایانی
رفلاکس معده اگرچه مشکل شایع و رایجی است، اما نباید نادیده گرفته شود. برای جلوگیری از بروز علائم خطرناک رفلاکس معده بهتر است قبل از شدید شدن بیماری، برای تشخیص و درمان آن اقدام شود. این کار از عوارض بعدی بیماری جلوگیری کرده و به بهبود آن کمک زیادی میکند.
سوالات متداول
اولین علامت رفلاکس معده چیست؟
احساس سوزش در وسط قفسه سینه یا همان سوزش سر دل، از اولین علائم رفلاکس معده است.
علت رفلاکس معده در بارداری چیست؟
در دوران بارداری به علت افزایش هورمون استروژن، اسفنکتر مری و معده شل شده و رفلاکس به وجود می‌آید.
آیا نوشیدن آب برای رفلاکس مفید است؟
نوشیدن مکرر آب در روز، به پاک شدن اسید معده از مری کمک میکند.
کدام مواد غذایی رفلاکس را تشدید می‌کنند؟
قندها، کافئین، شکلات، نوشابه های گازدار و غذاهای چرب در تشدید رفلاکس موثرند و باید در مصرف آن ها دقت نمود.
رایج ترین درمان های رفلاکس معده کدام اند؟
رفلاکس معده معمولا با داروهای ضد اسید، رژیم غذایی و اصلاح سبک زندگی درمان و کنترل می‌شود.
رفلاکس معده چه زمانی خطرناک است؟
زمانی که رفلاکس معده به شکلی مداوم ادامه دارد و درمانی برای آن صورت نگرفته می‌تواند، منجر به آسیب مری و حتی ایجاد زمینه برای بروز سرطان شود.
