پیکا؛ سندروم هرزه خواری

اختلال پیکا چیست؟

هرزه خواری یا پیکا (Pica)  یکی از انواع اختلال خوردن است که در دسته اختلالات روانی طبقه بندی می شود. فرد مبتلا به پیکا، به صورت اجباری تمایل خیلی شدیدی به خوردن موادی دارد که یا خوراکی نیستند و یا ارزش غذایی ندارند. مواد مصرفی می تواند نسبتا بی ضرر مانند یخ و یا مواد به شدت خطرناک مانند تکه های شیشه باشد.

اصطلاح پیکا، از کلمه لاتین گرفته شده که به معنی نوعی کلاغ (magpie) است. این نوع کلاغ به همه چیز خواری و اشتهای زیاد مشهور است.

انواع هرزه خواری

سندروم هرزه خواری به سه دسته تقسیم می شود:

1-خاک خواری یا ژئوفاژی(Geophagia)

2- مصرف مواد مضر فاقد مواد مغذی مانند یخ (Pagophagia) یا پاگوفاژی

3- مصرف مواد نشاسته ای و قندی (Amylophagia) یا آمیلوفاژی

شیوع اختلال پیکا در چه کسانی بیشتر است؟

اغلب این اختلال، در افراد مبتلا به اختلالات روانی بروز می کند اما نکته مهم تر این است که همه افراد مبتلا به پیکا لزوما از اختلال روانی رنج نمی برند.

هرزه خواری یا پیکا در زنان باردار و کودکان شایع تر می باشد. از لحاظ سن، معمولا در سن کودکی شروع می شود اما احتمال بروز آن در نوجوانی و بزرگسالی هم وجود دارد.

متخصصان عقیده دارند که گروه های خاصی بیشتر در معرض خطر ابتلا به اختلال پیکا هستند که عبارتند از:

1. زنان باردار
2. افراد مبتلا به اوتیسیم
3. افراد مبتلا به سندروم داون
4. افراد مبتلا به افسردگی
5. بیماران دچار اسکیزوفرنی
6. بیماران دارای اختلال وسواسی – اجباری
7. بیمارانی که از مشکل صرع رنج می برند
8. وجود لارو کرم قلاب دار (Hookworms) در روده فرد

نشانه های هرزه خواری (پیکا) چیست؟

افراد مبتلا به اختلال خوردن پیکا، به طور مداوم یا دست کم یک ماه به خوردن یک یا چند ماده غیر معمول می پردازند موادی مثل: صابون، خاک، یخ، پودرهای لباسشویی، خاک، چسب و … . (توجه داشته باشید که در افراد زیر 2 سال،  زبان زدن به اشیا و گذاشتن اجسام کوچک در دهان ، قسمتی از فرآیند رشدی آن ها بوده و جزء پیکا طبقه بندی نمی شود و تشخیص این اختلال خوردن، در زیر سن 2 سالگی به عهده پزشک است.) پس اولین نشانه پیکا، خوردن مواد غیر معمول است.

هیچ آزمایشی برای تشخیص پیکا وجود ندارد و پزشک معالج بر اساس سابقه و بررسی چند عامل این اختلال را تشخیص می دهد.

علائمی که می تواند در تشخیص پیکا کمک کننده باشد:

• دندان آسیب دیده یا شکسته
• درد در ناحیه شکم
• مدفوع خونی
• مسمومست با سرب
• کمبود مواد مغذی مانند کمبود آهن، روی و …
• یبوست
• عفونت انگلی

علت بروز سندروم پیکا چیست؟

1. کم خونی: شایع ترین نوع کم خونی، کم خونی ناشی از فقر آهن است که می تواند وسوسه به خوردن موادی مانند خاک ایجاد کند که باعث ایجاد هرزه خواری شود. با وجودی که این عادت کمکی به تامین مواد مغذی نمی کند.
2. سوء تغذیه: عدم دسترسی به مواد غذایی کافی به ویژه در کشورهای در حال توسعه می تواند عادت به خوردن خاک و گچ را همراه داشته باشد.
3. رژیم: افرادی که از رژیم های لاغری، برای کاهش وزن استفاده می کنند، ممکن است برای کاهش حس گرسنگی به مواد غیر خوراکی رو بیاورند که خود باعث ابتلا به سندروم هرزه خواری است.
4. عوامل فرهنگی: القای مفید بودن خوردن برخی مواد غیر خوراکی از سوی مذاهب، فرهنگ ها و گروه ها، می تواند باعث الگوی هرزه خواری در کودکان شود. (اینکه خوردن خاک و گچ بر طبق برخی فرهنگ ها در درمان تهوع، خنثی کردن سموم بدن، کنترل ادرار و بالا رفتن ترشح بزاق کمک کننده است.)
5. مشکلات سلامت روان: به عنوان مثال پیکا می تواند پاسخی به کاهش استرس باشد.
6. بارداری : زنانی که در کودکی یا قبل از بارداری پیکا داشته اند و یا سابقه هرزه خواری در خانواده دارند، احتمال ابتلای به هرزه خواری در آن ها بیشتر است.

عوارض هرزه خواری

ممکن است خوردن موادی مثل یخ، در مبتلایان به هرزه خواری چندان خطرناک به نظر نرسد اما واقعیت این است اعتیاد به مواد غیرمعمول در این نوع اختلال، چه یخ و چه موادی مثل رنگ و چسب که خیلی خطرناک هستند، می تواند در دراز مدت عوارض خطرناکی داشته و حتی منجر به مرگ می شوند:

1. اضطراب و افسردگی
2. اختلال در رشد
3. مشکل در روابط
4. مشکلات اجتماعی
5. مسمومیت های مختلف: مانند مسمومیت با سرب که بیشترین آمار مرگ و میرناشی از پیکا را به خود اختصاص می دهد.
6. عفونت های انگلی
7. آسیب به دندان و دهان
8. عوارض ناشی از انواع مسمومیت ها
9. مشکلات گوارشی مانند انسداد یا سوراخ شدن روده
10. کاهش وزن
11. عفونت های دستگاه گوارش
12. سوء تغذیه
13. سوء هاضمه
14. خفگی

درمان اختلال هرزه خواری

به دلیل عوارضی که در بالا به آن ها پرداخته شد، در صورت تشخیص اختلال خوردن هرزه خواری، فرد مبتلا می بایست تحت درمان قرار گیرد.

در آغاز درمان باید مشکلات ناشی از این سندروم، مانند کم خونی، مشکلات گوارشی و غیره رفع گردد و سپس به درمان های رفتاری، تغییرات محیط و آموزش خانواده  شروع شوند.

در صورتی که اختلال پیکا به دلیل بیماری دیگری مانند اوتیسم به وجود آمده است، درمان دارویی در کنار رفتار درمانی می تواند در کاهش نشانه ها موثر باشد.