زخم دیابتی یک زخم یا جراحت باز است که افراد مبتلا به دیابت، درگیر آن می شوند. این عارضه به دلیل گردش خون ضعیف، عفونت و آسیب عصبی ناشی از قند خون بالا ایجاد می شود.
ما در این مقاله از سایت سلامتی من قصد داریم به این سوال شما پاسخ دهیم که “زخم های دیابتی چگونه است؟” و “چگونه زخم دیابتی را درمان کنیم؟” پس با ما تا انتهای این مطلب همراه باشید.
زخم دیابت چگونه است؟
اگر دیابت دارید، احتمال ابتلا به زخم پا یا زخمی که به آن زخم دیابتی می گویند، افزایش می یابد. معمولا پاها بیشتر در معرض خطر این زخم ها هستند. قند خون بالا، بهبودی این زخم ها را سخت می کند و خطر مزمن شدن و عفونت این زخم ها را افزایش می دهد.
افراد که به دیابت مبتلا هستند، معمولا به دلیل زخم پا در بیمارستان بستری می شوند. ممکن است هفته ها یا حتی ماه ها طول بکشد تا زخم بهبود یابد. معمولا کسانی که به زخم پا دیابتی مبتلا می شوند، به دلیل این که عصب پاهایشان آسیب دیده است، اغلب دردی را احساس نمی کنند.
زخم پای دیابتی چیست؟
زخم پای دیابتی یک زخم باز است که تقریباً در 15 درصد از بیماران دیابتی ایجاد می شود. از بین افرادی که دچار زخم پا می شوند، 6 درصد به دلیل عفونت یا سایر عوارض مرتبط با زخم در بیمارستان بستری می شوند.
تقریباً 14 تا 24 درصد از بیماران مبتلا به دیابت که دچار زخم پا می شوند، قطع عضو می شوند. اما تحقیقات نشان داده است که ایجاد زخم پا قابل پیشگیری است.
شناسایی علائم و تشخیص زخم دیابت
علائم زخم پا همیشه واضح نیستند. گاهی اوقات، حتی تا زمانی که زخم عفونتی نشده باشد، علائم زخم مشخص نمی شوند. با این حال مراحل اولیه زخم پای دیابتی، همراه با علائمی خفیف مانند جراحت های کوچک پا، قرمزی و تورم غیرمعمول در اطراف زخم، ایجاد تاول، سفت شدن پوست و درد هنگام لمس آن است.
اینها در مراحل اولیه ایجاد زخم دیابتی رخ می دهند. از دیگر نشانه های اولیه ی زخم پا، ترشح های بدبو از پا است که ممکن است جوراب های شما را لکه دار کند یا در کفش شما نشت کند. شایع ترین علامت زخم های دیابتی پوستی، بافت سیاهی است به نام eschar که به دلیل عدم وجود جریان خون سالم در ناحیه اطراف زخم بوجود می آید.
با این حال اگر شروع به مشاهده هرگونه تغییر رنگ پوست، به خصوص بافتی که سیاه شده است، یا احساس درد در اطراف ناحیه ای که به نظر می رسد تحریک شده است، دارید با پزشک خود صحبت کنید. پزشک شما احتمالاً با استفاده از سیستم طبقه بندی زخم واگنر، شدت زخم شما را در مقیاس 0 تا 5 تشخیص می دهد:
0: در این درجه هنوز زخمی ایجاد نشده است اما احتمال ایجاد آن بسیار بالا است.
1: این زخم ها سطحی هستند و به لایه های عمیق نفوذ نکرده اند.
2: در این مرحله زخم عمیق شده و به تاندون رسیده است.
3: در این درجه زخم بافت ها، عمیق تر شده است و ممکن است موجب عفونت استخوان شود.
4: قانقاریا در قسمتی از جلو یا پاشنه پا یا انگشتان پا بوجود آمده است.
5: در این مرحله درگیری قانقاریا گسترده شده است و کل پا را درگیر کرده است.
زخم پای دیابتی چگونه ایجاد می شود؟
زخم ها به دلیل عواملی مانند عدم احساس درد پا، گردش خون ضعیف، تحریک پا مانند اصطکاک یا فشار و همچنین طولانی شدن مدت زمان دیابت ایجاد می شوند. بیمارانی که سال ها دیابت دارند ممکن است دچار نوروپاتی شوند، یعنی کاهش یا عدم احساس درد در پاها.
این به دلیل آسیب عصبی ناشی از افزایش سطح قند خون در طول زمان است. آسیب عصبی اغلب می تواند بدون درد رخ دهد و حتی ممکن است فرد از مشکل خود آگاه نباشد.
بیماری ها عروقی می توانند زخم پا را پیچیده کنند، توانایی بدن برای بهبودی را کاهش دهند و خطر عفونت را افزایش دهند. به این دلیل که در این نوع بیماری، چربی ها به دیواره عروق رسوب کرده و باعث انسداد جریان خون می شود.
این انسداد باعث ایجاد درد، عفونت و کاهش بهبود زخم ها می شود. افزایش قند خون نیز باعث می شود تا توانایی بدن برای مقابله با عفونت احتمالی کاهش پیدا کند و همچنین روند بهبودی به تاخیر بیفتد.
چه کسانی ممکن است به زخم پای دیابتی مبتلا شوند؟
همه افراد مبتلا به دیابت، در معرض خطر ابتلا به زخم پا هستند که می تواند دلایل مختلفی داشته باشد. برخی از عوامل می توانند خطر ابتلا به زخم پا را افزایش دهند، از جمله:
کفش های نامناسب یا بی کیفیت
عدم رعایت بهداشت (عدم شستشوی منظم یا کامل یا خشک نکردن خوب پاها پس از شستشو)
کوتاه کردن نامناسب ناخن های پا
بیماری چشم ناشی از دیابت
بیماری قلبی
بیماری کلیوی
مصرف دخانیات نیز باعث ممانعت از گردش خون می شود که باعث زخم دیابت می شود.
اضافه وزن و مصرف الکل و تنباکو نیز در ایجاد زخم پا نقش دارند.
زخم پای دیابتی نیز در مردان مسن بیشتر شایع است.
علاوه بر این ها، شما در معرض خطر بالایی هستید اگر مبتلا به نوروپاتی هستید، گردش خون ضعیفی دارید و یا قند خون بالایی دارید.
زخم پای دیابتی نوروپاتی
در طولانی مدت، دیابت ممکن است باعث آسیب به عصب ها و از بین رفتن حس اندام ها مخصوصا پا شود. زمانی که اعصاب پا آسیب می بینند فرد درد، گرما و یا سرما را احساس نمی کند. همچنین ممکن است در پاها احساس سوزش کند. این فقدان احساس را، زخم نوروپاتی دیابتی می گویند.
نوروپاتی باعث می شود زخم های ایجاد شده در پا را احساس نکنید و به همین دلیل ممکن است زخم پای شما عفونت کند. علاوه بر اینها، عضلات پا نیز ممکن است عملکرد خوبی نداشته باشند زیرا عصب هایی که باعث عملکرد عضلات می شوند دچار آسیب می شوند.
گاهی نیز ممکن است حرکت و چرخش پاها نیز دچار مشکل شود.
پیشگیری از زخم دیابت
پزشک می تواند تعیین کند که آیا شما در معرض خطر ابتلا به زخم پا دیابتی هستید یا خیر و استراتژی هایی را برای پیشگیری به کار می برد. عمل کردن به توصیه های او می توان بهترین راه برای پیشگیری از زخم دیابت باشد.
برای کاهش خطر زخم، مراقبت منظم از پا برای مبتلایان به دیابت مهم است. اقدامات زیر را برای کاهش صدمات و زخم های پا می توانید انجام دهید:
قند خون خود را کنترل کنید:
کنترل قند خون بهترین راه برای جلوگیری از زخم پای دیابتی است. اگر در مدیریت قند خون خود مشکل دارید، به پزشک خود اطلاع دهید. پزشک شما می تواند برای ایجاد تغییراتی در دارو و شیوه زندگی تان به شما کمک کند.
حتی اگر سطح قند خون شما نسبتاً ثابت باشد، باز هم مهم است که به طور منظم به پزشک خود مراجعه کنید. اگر نوروپاتی دارید، این مراجعات بسیار مهم می شوند، زیرا اگر آسیبی به پوست شما وارد شود، ممکن است آن را احساس نکنید.
هر روز پوست خود را بررسی کنید و به پاهای خود توجه ویژه ای داشته باشید:
چک کردن پاها برای تشخیص هر چه زودتر زخم، یک راه حل بسیار مهم است. پاهای خود را هر روز و به خصوص بین انگشتان پا و کف پا را از نظر بریدگی، کبودی، ترک، تاول، قرمزی، زخم و هرگونه نشانه غیرطبیعی بررسی کنید.
به درد تکیه نکنید؛ حتی احساس گرما یا سردی بیش از حد معمول می تواند نشانه ای از این باشد که شما زخم باز روی پوست خود دارید، گاهی این امکان وجود دارد که شما اصلاً چیزی احساس نکنید.
هر روز پاهای خود را بشویید و با دقت خشک کنید، به خصوص بین انگشتان پا. پاهای خود را بعد از شستشو مرطوب کنید تا پوست، نرم و صاف بماند. یک لایه نازک از لوسیون را روی قسمت بالا و پایین پاهای خود ماساژ دهید، اما نه بین انگشتان پا، زیرا پوست آن نازک تر است و بیشتر مستعد پارگی است.
سیگار نکشید:
سیگار کشیدن به رگ های شما آسیب می رساند، جریان خون را کاهش می دهد و روند بهبودی را کند می کند. این چیزها خطر زخم دیابت و قطع عضو را افزایش می دهند.
پابرهنه راه نروید:
آسیب زدن به انگشتان پا می تواند احتمال مشکلات جدی شما را افزایش دهد. پوشیدن کفش هایی که تمام پای شما را بپوشاند می تواند به جلوگیری از این آسیب ها کمک کند.
مطمئن شوید کفش های شما راحت و مناسب هستند:
پوشیدن کفش و جوراب مناسب، به کاهش خطرات زخم دیابت پا کمک می کند.
گردش خون را در پاها حفظ کنید:
با بالا بردن پاها هنگام نشستن، و با تکان دادن انگشتان پا و حرکت دادن مچ پا به مدت حداقل پنج دقیقه، دو تا سه بار در روز، گردش خون را در پاها حفظ کنید. همچنین پاهای خود را برای مدت طولانی روی هم قرار ندهید.
اگر دیابتی هستید، معاینات منظم پا برای جلوگیری از زخم پا و اطمینان از سلامت پاهای شما مهم است. متخصص، از دست دادن حس در پا، سطح جریان خون در پاها و هر گونه تغییر در شکل پای شما را بررسی خواهد کرد.
همه اینها به درمان یا پیشگیری از ایجاد زخم، کمک می کنند.
زخم دیابت چگونه درمان می شود؟
هدف اولیه در درمان زخم پا، دستیابی به بهبودی در سریع ترین زمان ممکن است. هر چه زخم سریعتر بهبود یابد، احتمال عفونت نیز کمتر است. بهترین درمان زخم دیابتی، مراقبت های پزشکی منظم است.
یکی از راه های درمان زخم پای دیابتی سیاه شده، دبریدمان است. این درمان پوست و بافت مرده را از بین می برد. به این نکته توجه کنید که هرگز نباید خودتان سعی کنید این کار را انجام دهید. یک پزشک متخصص باید این کار را انجام دهد تا مطمئن شود که دبریدمان به درستی انجام شده و آسیب را بدتر نمی کند.
مراحل انجام دبریدمان به صورت زیر است:
- در مرحله اول پوست اطراف زخم باید تمیز و ضد عفونی شود.
- پزشک با یک ابزار فلزی زخم را بررسی می کند تا ببیند چقدر عمق دارد و آیا ماده یا جسم خارجی در زخم وجود دارد یا خیر.
- پزشک بافت مرده را جدا می کند، سپس زخم را شستشو می دهد.
- پس از آن، زخم ممکن است بزرگتر و عمیق تر به نظر برسد. زخم باید قرمز یا صورتی باشد. زخم هایی که به رنگ پریده یا سیاه هستند کمتر احتمال دارد التیام یابد.
درمان زخم دیابت با لارو مگس
لارو درمانی روشی است که برای درمان زخم های مزمن از جمله زخم های دیابتی مورد استفاده قرار می گیرد. لارو گونه ای از مگس است که در یک آزمایشگاه بدون ویروس رشد می کند و برای درمان زخم ها کاربرد دارد.
روش درمان زخم دیابتی با لارو مگس به این صورت است که لارو در دهان خود قلاب هایی دارد که بافت های مرده زخم را خراش می دهد. سپس روی خراشی که ایجاد کرده اند، نوعی آنزیم ترشح می کنند که بافت مرده را به حالت نیمه مایع تبدیل می کند. بعد از آن لارو این بافت را می مکد و از بین می برد.
نکته جالب این است که ترشحات لاروها دارای آنتی بیوتیکی به نام Allantoin هستند. همچنین این ترشحات دارای آمونیاک هستند که باعث می شود PH زخم بین 5.8 تا 8 تنظیم شود که این روی باکتری ها تاثیر داشته و باعث بهبودی زخم ها می شود.
درمان زخم دیابتی در منزل
برای درمان زخم های دیابتی، علاوه بر راهکارهای درمانی که پزشک به شما ارائه می دهد، درمان های خانگی نیز مفید هستند. در ادامه برخی از این درمان های خانگی را معرفی خواهیم کرد:
خواص آلوئه ورا برای زخم های دیابتی: آلوئه ورا گیاهی است با خواص ضد باکتری و ضد التهاب که به بهبودی زخم کمک می کند. برای بهبودی زخم باید ژل آلوئه ورا را روی محل زخم قرار داده و این کار را به طور مداوم انجام داد.
خواص روغن نارگیل برای زخم های دیابتی: روغن نارگیل نیز برای درمان زخم های دیابتی مفید است. می توانید آن را روی زخم به مقدار کم بریزید و روزی چند بار این کار را تکرار کنید.
خواص روغن بذرکتان برای زخم های دیابتی: روغن بذر کتان یکی از راه های درمانی برای زخم های دیابتی است که به ترمیم بافت پوست کمک می کند.
خواص ژل رویال برای زخم های دیابتی: ژل رویال خاصیت آنتی باکتریایی و آنتی اکسیدانی دارد که به محافظت از زخم در برابر عفونت کمک می کند و همچنین باعث کاهش درد نیز می شود.
پیشگیری از عفونت زخم پای دیابتی
زخم ناشی از دیابت در صورتی که درمان نشود باعث بروز عفونت می شود که در این صورت با خطرات جدی رو به رو هستید. چندین راهکار مهم برای جلوگیری از عفونت زخم سیاه دیابتی وجود دارد:
- سطح قند خون خود را کنترل کنید. این به شما کمک می کند سریع تر بهبود پیدا کنید.
- زخم را تمیز و بانداژ نگه دارید.
- زخم را هر روز با استفاده از پانسمان یا باند زخم تمیز کنید.
- پابرهنه راه نروید.
برای بهبودی زخم دیابتی پاشنه پا، ممکن است از بیماران خواسته شود که از کفش های مخصوص افراد دیابتی، یا بریس های محافظ پا، چسب های مخصوص زخم پا دیابتی یا از ویلچر و عصا استفاده کنند. این ها فشار و تحریک ناحیه زخم را کاهش داده و به روند بهبودی کمک می کنند.
علم مراقبت از زخم در ده سال گذشته پیشرفت چشمگیری داشته است. فکر قدیمی “اجازه دهید هوا وارد زخم شود” اکنون برای درمان مضر است.
درواقع هر چه زخم ها را پوشانده و مرطوب نگه داریم، سریع تر بهبود می یابند و خطر عفونت کمتری دارند. استفاده از بتادین و پراکسید توصیه نمی شود، زیرا ممکن است منجر به عوارض بیشتر شود.
مدیریت مناسب زخم شامل استفاده از پانسمان و داروهای موضعی است. این محصولات از نرمال سالین تا محصولات پیشرفته ی پانسمان زخم و جایگزین های پوستی را شامل می شود که نشان داده شده است در بهبود زخم پا بسیار موثر هستند.
برای بهبود زخم دیابت باید گردش خون کافی در ناحیه زخم وجود داشته باشد.
با این حال، اگر پزشک شما عفونت را تشخیص دهد، یک برنامه درمانی شامل آنتی بیوتیک، مراقبت از زخم و احتمالاً بستری شدن در بیمارستان ضروری است.
مدت زمان درمان زخم پا دیابتی
زمان بهبودی به عوامل مختلفی مانند اندازه و محل زخم، فشار روی زخم که ناشی از راه رفتن یا ایستادن زیاد است، تورم، گردش خون، سطح قند خون، مراقبت از زخم و آنچه روی زخم اعمال می شود، بستگی دارد. بهبودی ممکن است در عرض چند هفته اتفاق بیفتد یا حتی چند ماه طول بکشد.
مراقب از زخم های دیابتی
مراقبت از زخم دیابت یکی از مهم ترین کارهایی است که در منزل می توانید انجام دهید. باید سعی کنید زخم را تمیز و خشک نگه دارید. علاوه بر این برای محافظت از زخم در برابر ضربه بهتر است از محافظ های زخم استفاده کنید. این محافظ ها از جنس فوم یا لاستیک هستند.
گاهی وارد کردن فشار به زخم در حال بهبودی حتی برای چند دقیقه، می تواند بهبودی را که در تمام طول روز اتفاق افتاده معکوس کند.
حتما کفشی بپوشید که فقط به یک قسمت از پای شما فشار زیادی وارد نکند.
کفش های ساخته شده از بوم، چرم یا جیر بپوشید. از کفش های ساخته شده از پلاستیک یا مواد دیگر که اجازه عبور هوا از داخل و خارج کفش را نمی دهند، استفاده نکنید.
کفش هایی بپوشید که مناسب پای شما باشند و خیلی تنگ نباشند.
از کفش های نوک تیز یا باز مانند کفش های پاشنه بلند، دمپایی یا صندل استفاده نکنید.
پانسمان و پوست اطراف آن را خشک نگه دارید. سعی کنید بافت سالم اطراف زخم خود را بیش از حد خیس نکنید. این می تواند بافت سالم را نرم کند و باعث مشکلات بیشتر پا شود.
پزشک شما ممکن است از انواع پانسمان برای درمان زخم شما استفاده کند. پانسمان های مرطوب اغلب ابتدا استفاده می شوند. این نوع پانسمان با خشک شدن، بافت مرده زخم را جذب می کند. هنگامی که پانسمان برداشته می شود، مقداری از بافت همراه با آن جدا می شود.
داشتن تغذیه و رژیم غذایی سالم نیز می تواند در روند بهبودی تاثیر خوبی داشته باشد. باید مطمئن شوید که بدن شما پروتئین کافی، ویتامین و مواد معدنی لازم را دریافت می کند.
همچنین بانداژ زخم هر روز باید تعویض شود. باید از بانداژ تمیز و خشک استفاده کنید.
برای زخم دیابت چی بخوریم؟
تغذیه مناسب در بهبود زخم های دیابتی تاثیر بسزایی دارد زیرا با پیروی کردن از یک رژیم غذایی مناسب می توان سطح قند خون را کنترل کرد، سیستم ایمنی بدن را تقویت کرد و فرایند بهبودی را تسریع کرد.
در ادامه توضیح می دهیم که چه مواد غذایی برای زخم دیابت مفید است:
پروتئین ها: پروتئین یک ماده اصلی برای رشد بافت و ترمیم زخم ها است. با این وجود مصرف غذاهای پروتئین دار مانند انواع گوشت ها، تخم مرغ و سویا باعث بهبود بافت زخم می شوند و به درمان این زخم ها کمک زیادی می کنند.
کربوهیدرات ها: کربوهیدرات ها انرژی سلول ها را تامین می کنند که این می تواند تاثیر زیادی در روند بهبودی زخم های دیابتی داشته باشد. از جمله مواد غذایی که سرشار از کربوهیدرات هستند می توان به غلات، نان، برنج و ماکارونی اشاره کرد.
البته باید مراقب میزان مصرف کربوهیدرات ها باشید تا موجب افزایش قند خون شما نشوند. شما می توانید مصرف آنها را به طور مساوی در طول روز تقسیم کنید.
میوه و سبزیجات: میوه ها و سبزیجان به دلیل این که سرشار از آنتی اکسیدان و ویتامین ها هستند، باعث تقویت سیستم ایمنی بدن می شوند و فرایند بهبودی و التیام زخم را تسریع می کنند.
چربی های سالم: مصرف چربی های سالم مانند روغن زیتون، آووکادو و کانولا نیز می توانند به التیام و درمان زخم ها کمک کنند.
آب: مصرف روزانه حدود 8 لیوان آب به سلامت و طراوت پوست کمک زیادی می کند. همچنین باعث بهبود عملکرد سلول ها نیز می شود.
زخم دیابت در کودکان
کودکان نیز به دیابت مبتلا می شوند و حتی ممکن است دچار زخم دیابت شود.
برای پیشگیری از زخم دیابت در کودکان باید سطح قند خون او را کنترل کرد و هر روز و به طور مرتب پای کودک را بررسی کرد و در صورت مشاهده هرگونه زخم یا خراشیدگی به پزشک مراجعه کنید.
علاوه بر این ها پوشیدن کفش مناسب می تواند از بروز تاول نیز جلوگیری کند.
بهترین پماد برای زخم دیابتی
می توان گفت بهترین پماد برای درمان زخم پای دیابتی، پماد زخم دیابت درماهیل (زراوند) است که برای درمان عفونت های ناشی از زخم دیابت مناسب است.
در ترکیبات پماد زخم دیابتی زراونداز موم زنبور عسل استفاده شده است که به بهبودی زخم کمک بسیار زیادی می کند. این پماد همچنین دارای ترکیبات آنتی اکسیدانی است که باعث ترمیم و جلوگیری از عفونت زخم دیابت می شود.
روش شستشوی زخم پای دیابتی
محلول های ضدعفونی کننده زیادی برای شستشوی زخم های دیابتی موجود است که با قرار دادن آنها روی زخم می توانید از رشد باکتری ها در آن قسمت جلوگیری کنید.
راه دیگر برای شستشوی زخم دیابتی پا این است که محلول ضدعفونی کننده را درون یک لگن بریزید و پا را درون آن قرار دهید. بعد از شستشو می توان از پمادهای موجود برای درمان زخم استفاده کرد و زخم را پانسمان کرد.
سخن پایانی
ما در این مقاله سعی کردیم به طور مفصل به بحث زخم دیابت بپردازیم. اگر شما به دیابت مبتلا هستید، به محض مشاهده هرگونه زخم، فوراً به پزشک مراجعه کنید. زخم پا در بیماران دیابتی به دلیل کاهش خطر عفونت و قطع عضو و بهبود عملکرد و کیفیت زندگی باید درمان شود.
سوالات متداول
اولین علائم زخم دیابت چیست؟
علایم زخم دیابت عبارت است از قرمزی، خارش و سوزش پوست، ایجاد تاول و ترک خوردن پوست، ناراحتی و درد در صورت عدم وجود نوروپاتی دیابتی.
زخم پای دیابتی ناشی از چیست؟
زخم پای دیابتی یکی از شایع ترین عوارض بیماران دیابتی است که به خوبی کنترل نمی شود. زخم پا دیابتی معمولاً ناشی از کنترل ضعیف قند خون، نوروپاتی زمینه ای، بیماری عروقی، یا مراقبت ضعیف از پا است.