بعضی از گونه های گیاهی خواص فراوان و موثری در درمان بیماری ها دارند، در گذشته نیز از این گیاهان دارویی برای درمان بسیاری از بیماری ها استفاده می‌کردند. همین ویژگی ها باعث شده تا امروزه این گیاهان هم در طب سنتی و هم در صنعت داروسازی کاربردهای زیادی داشته باشند.
یکی از گیاهانی که به داشتن خاصیت فراوان معروف است و در طب سنتی از آن استفاده زیادی می‌شود، بارهنگ است. در این مقاله به معرفی این گیاه پرداخته و شما با خواص بارهنگ آشنا خواهید شد.
بارهنگ
بارهنگ بکی از گیاهان علفی و چند ساله و از خانواده بارهنگیان است.
محققان بر این باورند که این گیاه قدمت ۴۰۰۰ ساله دارد و منشا آن آسیا و اروپا است. امروزه گیاه بارهنگ در تمام نقاط ایران و همچنین در مناطق وسیعی از آسیا، اروپا، آفریقا و آمریکای شمالی می‌روید و تا به امروز در جهان حدود ۲۷۵ گونه مختلف از گیاه بارهنگ شناسایی شده است.
گیاه بارهنگ ریشه هایی کوتاه دارد و برگ های آن پهن و بیضی شکل و بدون کرک هستند. روی این برگ ها ۳ تا ۹ رگبرگ برجسته دیده می‌شود و دمبرگ بلندی دارد. ساقه های بارهنگ ایستاده، با طول ۱۰ تا ۷۰ سانتی متر و معمولا بدون شیار هستند.
گیاه بارهنگ دارای گل های کوچکی به رنگ سبز تا قهوه ای است که از اوایل بهار تا اواخر تابستان می‌رویند.
دانه بارهنگ تیره رنگ، تخم مرغی شکل با اندازه ای کوچک است که در داخل یک پوسته قرار دارد. در هر یک از این پوسته ها بین ۴ تا ۸ دانه بارهنگ وجود دارد که معمولا در فصل بهار جمع آوری می‌شوند.
یکی از نام های معروف بارهنگ یک نام هندی اروپایی به معنی داروی زندگی است. بارهنگ را در گذشته به این نام می‌شناختند و علت آن خواص زیادی است که این گیاه دارد.
خواص گیاه بارهنگ
دانه بارهنگ و برگ های آن دارای ترکیبات مفیدی هستند که باعث می‌شود مصارف مختلفی داشته باشند. طبق مطالعات انجام شده این گیاه دارای چندین ترکیب فعال مثل فلاونوئیدها، پلی ساکاریدها، لیپیدها و اسید کافئیک است.
برگ های بارهنگ را می‌توان به صورت خام به همراه انواع سالاد و یا پخته و یا دمنوش استفاده کرد. همچنین دانه یا تخم بارهنگ در تهیه انواع دمنوش ها و شربت ها به کار می‌رود که خواص بسیار زیادی دارد.
از مهم ترین خواص گیاه بارهنگ این موارد هستند:
- سرعت بخشیدن به ترمیم زخم
- ضدالتهاب و عفونت
- برطرف کننده تب
- ادرار آور
- ضد سرفه
- ضد خونریزی
- اثرات گوارشی مثل درمان معده درد، یبوست، سوهاضمه و مشکلات روده
- رفع مشکلات پوستی از قبیل پسوزیاریس و اگزما
- کاهنده فشار خون
- کمک به لاغری
خواص دانه بارهنگ
دانه یا تخم بارهنگ از سال ها پیش در طب سنتی استفاده های زیادی داشته است. یکی از مهم ترین خواص دانه بارهنگ، کمک به رفع مشکلات سیستم تنفسی است.
شاید بارها نام چهارتخمه و تاثیر آن را در بهبود مشکلات تنفسی شنیده باشید. تخم بارهنگ به همراه سه دانه دیگر مثل دانه به، چهار تخمه را تشکیل می‌دهند و برای رفع درد گلو، گرفتگی صدا و درمان سرفه موثر است.
دانه بارهنگ لعاب زیادی دارد و یک خلط آور طبیعی است. به همین دلیل به رفع عفونت ریه و درمان سرفه کمک می‌کند..
برای تاثیر بیشتر خواص تخم بارهنگ می‌توان آن را با دانه گیاهان دیگر مثل اسفرزه و قدومه ترکیب کرد.
از دیگر خواص دانه بارهنگ
- درمان اسهال
- تقویت کبد
- خاصیت ادرار آور و رفع مشکلات مربوط به کلیه و مجاری ادراری
هستند.
خواص برگ بارهنگ
همان طور که دانه بارهنگ سرشار از خاصیت و بسیار پرکاربرد است، برگ آن نیز خواص زیادی دارد.
شاید یکی از مهم ترین خواص برگ بارهنگ، درمان زخم باشد. در گذشته از برگ بارهنگ برای درمان زخم و پیشگیری از عفونت آن استفاده می‌کردند.
این گیاه با کاهش التهاب زخم، باعث تسریع در ترمیم زخم ها می‌شود.
تهیه دمنوش با برگ های بارهنگ می‌تواند در تسکین دردهای قاعدگی موثر باشد؛ این دمنوش خاصیت ضد اسپاسم دارد.
دم کرده برگ های بارهنگ برای درمان و کاهش علائم عفونت های ویروسی مثل سرماخوردگی مفید است.
همچنین در مواردی برای رفع مشکلات چشم مثل التهاب چشم و گل مژه، دمنوش سرد بارهنگ استفاده می‌شود.
خواص عصاره بارهنگ
خواص عصاره بارهنگ هم به اندازه برگ و دانه این گیاه می‌باشد و از آن در تهیه بعضی از داروهای گیاهی نیز استفاده می‌شود.
عصاره بارهنگ از دانه، ریشه و برگ این گیاه تهیه می‌شود و سرشار از خواص آنتی اکسیدانی و ضدالتهاب است.
مصرف موضعی عصاره بارهنگ برای بیماری های پوستی مثل قارچ پوستی و اگزما مفید است.
همچنین عصاره این گیاه خاصیت ضد التهابی و ضد درد نیز دارد می‌تواند به مقابله با درد در قسمت های مختلف بدن کمک کند.
خواص بارهنگ برای معده
یکی از رایج ترین کاربردهای بارهنگ، درمان و رفع مشکلات مربوط به معده است.
از مهم ترین خواص بارهنگ برای معده، کاهش رفلاکس معده است. این گیاه با داشتن خاصیت ضد التهاب قوی، تحریک و التهاب معده بر اثر اسید معده را کاهش داده و باعث بهبود مشکلاتی مثل رفلاکس و سوزش معده می‌شود.
علاوه بر این بارهنگ با داشتن خاصیت ترمیم کنندگی و ضد التهاب، در رفع زخم معده نیز مفید است.
برای رفع مشکلات مربوط به معده هم می‌توانید از تخم و برگ بارهنگ استفاده کنید.
ترکیب تخم یا همان دانه بارهنگ با عرق نعناع و مقداری عسل برای درمان رفلاکس معده مفید است.
همچنین برای رفع زخم معده و مشکلات مربوط به آن می‌توانید از ترکیب برگ خشک شده بارهنگ و عسل استفاده کنید. این ترکیب اگر با معده خالی مصرف شود، تاثیر بیشتری خواهند داشت.
خواص بارهنگ برای لاغری
جالب است بدانید از بارهنگ برای لاغری هم استفاده می‌شود؛ رژیم غذایی مناسب و فعالیت های ورزشی دو عامل اصلی در کاهش وزن هستند اما می‌توان در کنار آن ها، از خواص بارهنگ برای لاغری هم استفاده کرد.
در واقع دانه های بارهنگ به دلیل داشتن فیبر بالا می‌توانند در کاهش اشتها و افزایش احساس سیری موثر باشند. همچنین خواص این گیاه در رفع مشکلات گوارشی و معده هم به تسریع روند کاهش وزن کمک می‌کند.
برای این منظور مقداری از دانه بارهنگ را داخل یک لیوان آب ریخته و حدود نیم ساعت از وعده های غذایی اصلی مصرف کنید. این کار در کاهش اشتها و گرسنگی موثر است و از پرخوری جلوگیری می‌کند.
خواص بارهنگ برای سرفه
بارهنگ دارای خاصیت ضدالتهابی و همچنین نوعی خلط آور طبیعی است. خواص بارهنگ برای سرفه، کمک به رفع انواع سرفه خشک و خلطی و به طور کلی پاکسازی دستگاه تنفسی است.
برای درمان سرفه می‌توانید از دمنوش بارهنگ استفاده کنید. مقداری از برگ های خشک شده بارهنگ را با آب جوش ترکیب کرده و بعد از دم کشیدن میل کنید.
خواص بارهنگ برای پوست و مو
همان طور که قبلا گفتیم بارهنگ در تسریع ترمیم زخم ها موثر است. همچنین با داشت خواص ضدالتهابی در درمان مشکلات پوستی مثل اگزما، پسوزیاریس و حتی آکنه نیز موثر است. به همین دلیل خواص بارهنگ برای پوست و مو مورد توجه قرار گرفته است.
یکی از خواص برگ بارهنگ، خاصیت ضد میکروبی است که می‌توان از آن به عنوان ضماد روی محل التهاب، جوش، نیش حشرات و یا آفتاب سوختگی استفاده کرد.
بارهنگ همچنین برای درمان شوره سر هم تاثیرات مثبتی دارد. می‌توان ازعصاره این گیاه برای رفع مشکلات پوست و موی سر استفاده کرد.
خواص بارهنگ برای یبوست
یبوست و دیگر مشکلات گوارشی بسیار رایج هستند و برای درمان این مشکلات، استفاده از داروهای گیاهی راهی کم خطر به نظر می‌رسد.
بارهنگ یکی از داروهای گیاهی است که در درمان یبوست و مشکلات گوارشی از آن استفاده می‌شود.
خواص بارهنگ برای یبوست به دلیل وجود فیبر فراوان در برگ و دانه این گیاه است که باعث شده تا به صورت یک ملین طبیعی عمل کند.
برای درمان و رفع یبوست با بارهنگ، دو قاشق از دانه بارهنگ را در یک لیوان آب ریخته و اجازه دهید تا لعاب بدهد، سپس آن را میل کنید.
خواص بارهنگ با عرق نعنا
یکی از خواص بارهنگ با عرق نعنا، بهبود مشکلات مربوط به معده است.
ترکیب بارهنگ با گیاهان دارویی دیگر می‌تواند اثر بخشی آن را بیشتر کند. برای مثال عرق نعنا و بارهنگ هر کدام به تنهایی در درمان معده درد، رفلاکس و ترش کردن موثر هستند و زمانی که با هم استفاده می‌شوند، تاثیرگذاری بسیار بیشتری در رفع مشکلات معده خواهند داشت.
از این ترکیب برای هضم بهتر غذا، درمان سوزش سردل و همچنین بهبود رفلاکس معده استفاده می‌شود.
برای تهیه بارهنگ با عرق نعنا، جوشانده دانه بارهنگ را با عرق نعنا مخلوط کرده و استفاده کنید.
عوارض گیاه بارهنگ
گیاهان دارویی هم نحوه و مقدار مصرف مشخصی دارند و اگر بیش از اندازه استفاده شود ممکن است عوارضی را به وجود آورد.
از مهم ترین عوارض گیاه بارهنگ، افت فشار، اسهال، استفراغ و تهوع، بی اشتهایی و نفخ است که در صورت مصرف بیش از اندازه گیاه به وجود می‌آید.
آن دسته از افرادی که به ترکیبات گیاهی آلرژی دارند هم باید در مصرف بارهنگ دقت کنند و قبل از مصرف با متخصص گیاهان دارویی مشورت کنند.
همچنین این گیاه روی میزان قند خون تاثیر دارد و مبتلایان به دیابت برای استفاده از بارهنگ باید با پزشک خود مشورت کنند.
در دوران بارداری و شیردهی هم مصرف بارهنگ توصیه نمی‌شود.
به طور کلی استفاده از هر گونه گیاه دارویی باید با احتیاط انجام شود تا از بروز عوارض احتمالی پیشگیری شود.
انواع دمنوش بارهنگ
استفاده از بارهنگ به شکل دمنوش، یکی از ساده ترین روش ها برای بهره مند شدن از خواص این گیاه است.
شما می‌توانید این دمنوش را به روش های مختلفی با برگ های خشک و یا دانه آن تهیه کنید، همچنین گیاهان و مواد موثر دیگری نیز را به آن اضافه کنید.
دمنوش بارهنگ و عسل ترکیبی مفید برای سرماخوردگی است. برای تهیه آن ابتدا کمی از برگ خشک شده و یا دانه بارهنگ را دم کنید و سپس به آن یک قاشق عسل اضافه کرده و میل کنید.
نوشیدنی بارهنگ و خاکشیر هم یک نوشیدنی بسیار مفید برای روزهای گرم تابستان است که برای رفع تشنگی موثر است.
یک قاشق دانه بارهنگ و یک قاشق خاکشیر را داخل آب با دمای ۹۰ درجه بریزید اجازه دهید دم بکشد، بعد از خنک شدن با کمی عسل آن را شیرین کرده و میل کنید.
دم کرده دانه بارهنگ و دانه به یکی از دمنوش های مفید برای درمان سرفه، گرفتگی صدا و گلو درد است.
دانه های به و بارهنگ را داخل آب جوش ریخته و اجازه دهید تا لعاب دهد، بعد از خنک شدن آن را میل کنید.
سخن پایانی
بارهنگ یکی از پر خاصیت ترین داروهای گیاهی است که هم در گذشته و هم امروز از آن در طب سنتی و داروسازی استفاده می‌شود.
خواص بارهنگ در بهبود و درمان بیماری هایی نظیر مشکلات معده، مشکلات گوارشی، عفونت های ویروسی، درمان زخم، مشکلات پوستی و مشملات تنفسی قابل توجه است و به همین علت کاربردهای زیادی دارد.
برای تاثیر بیشتر این گیاه آن را معمولا به همراه گیاهان دارویی دیگر مصرف می‌کنند.
سوالات متداول
آیا می‌توان هرروز از بارهنگ استفاده کرد؟
بارهنگ هم مثل دیگر گیاهان دارویی ممکن است منجر به ایجاد عوارضی در بدن شود، بنابراین لازم است در مصرف آن احتیاط شود.
آیا بارهنگ برای رفلاکس معده مفید است؟
بله یکی از مصارف بارهنگ کاهش علائم رفلاکس معده است و برای این منظور می‌توانید از ترکیب بارهنگ و عرق نعنا استفاده کنید.
بارهنگ روی لاغری چه تاثیری دارد؟
بارهنگ به دلیل داشتن خاصیت ضدالتهاب در درمان مشکلات گوارش مثل هضم موثر است و همچنین فیبر زیادی دارد که می‌تواند در کاهش اشتها موثر باشد به همین دلیل به لاغری و کاهش اشتها کمک می‌کند اما نمی‌تواند جایگزین رژیم غذایی سالم و ورزش و نقش آن ها در لاغری باشد.
کدام قسمت از گیاه بارهنگ خواص بیشتری دارد؟
قسمت های دانه و برگ گیاه بارهنگ کاربرد بیشتری دارند و از آن ها بیشتر استفاده می‌شود . از ریشه گیاه نیز گاهی عصاره بارهنگ به دست می‌آورند. هر کدام از این بخش ها خواص مربوط به خود را داشته و موارد مصرف جداگانه دارند.
منابع: