دیابت نوع 2 | تمام آنچه برای سلامتی خود باید بدانید

دیابت نوع 2 چیست؟

ممکن است واژه “دیابت” را به تنهایی بشنوید. برای بسیاری از افراد این اصطلاح در واقع اشاره به دیابت نوع 2 دارد. اما بیماری دیابت دارای 3 نوع اصلی است که تفاوت های عمده ای با یکدیگر دارند و عبارتند از : دیابت نوع 1، دیابت بارداری و دیابت نوع 2.

دیابت نوع 2 زمانی به وجود می آید که بدن نتواند از انسولین تولیده شده به طور موثر استفاده کند. هورمون انسولین توسط لوزالمعده ساخته می شود تا قند خون را به سمت سلول ها هدایت کند. در افراد مبتلا به دیابت نوع دو سلول ها به طور طبیعی به انسولین پاسخ نمی دهند، یعنی بدن فرد دچار مقاومت به انسولین است.

در این شرایط لوزالمعده برای کاهش سطح قند خون و وادار کردن سلول ها به واکنش نسبت به انسولین، شروع به تولید انسولین بیشتری می کند اما فشار وارد شده به لوزالمعده باعث کاهش توانایی آن برای تولید انسولین می شود و در نتیجه فرد به دیابت نوع دو مبتلا می شود.  

علائم دیابت نوع 2 چیست؟

دیابت نوع 2 ممکن است طی چندین سال و به آرامی ایجاد شود. بنابراین علائم آن نیز می تواند به تدریج ظاهر شود. دیابت در برخی از افراد ممکن است علائم کمی نشان دهد یا حتی بدون علامت باشد. در کل علائم دیابت شامل موارد زیر است:

• احساس تشنگی و گرسنگی مداوم
• تکرر ادرار به ویژه در طول شب
• کاهش وزن و لاغری بدون علت
• تاری دید
• خشکی دهان
• کاهش انرژی و خستگی زیاد
• کند شدن روند بهبود زخم ها
• احساس سوزن سوزن شدن، درد یا بی حسی در دست ها و پاها
• ایجاد لکه هایی پوستی تیره بر روی چین های گردن، زیر بغل و کشاله ران که بیماری پوستی آکانتوز نیگریکانس نام دارد.
• بروز عفونت های قارچی به خصوص در قسمت های گرم و مرطوب بدن مانند دهان، زیر بغل و نواحی تناسلی

در صورت مشاهده هر یک از علائم دیابت باید فوراً به پزشک مراجعه کنید. اگر در یک زمان واحد دو علامت را به صورت همزمان تجربه کردید، احتمال ابتلا به دیابت نوع 2 در شما بیشتر است.

علت ابتلا به دیابت نوع 2 چیست؟

محققان علت دقیق ایجاد دیابت نوع 2 را نمی دانند. آن ها معتقدند ژنتیک، رژیم غذایی و ورزش در بروز آن نقش مهمی دارند. از این رو تغییر رژیم غذایی و افزایش فعالیت بدنی به عنوان دو راه موثر در کنترل و پیشگیری از دیابت باید مورد توجه قرار گیرند.

چه افرادی در معرض خطر دیابت نوع 2 هستند؟

عوامل خطر ابتلا به دیابت نوع 2 دو دسته هستند: گروه اول مواردی هستند که قابل تغییر نیستند اما گروه دوم شامل عواملی هستند که آگاهی از آن ها می تواند در ایجاد تغییرات و به حداقل رساندن شانس ابتلا به دیابت نوع 2 مفید باشد. عوامل خطر دیابت نوع 2 به شرح زیر است:

1. ژنتیک: داشتن سابقه خانوداگی به خصوص ابتلای یکی از والدین، خواهر یا بردار می تواند خطر دیابت را در فرد افزایش دهد. به یاد داشته باشید که داشتن عوامل خطر به معین ابتلای قطعی فرد به یک بیماری نیست بلکه فرد در معرض خطر بیشتری قرار دارد.
2. نژاد و قومیت: به طور مثال افراد سیاه پوست، بومیان آلاسکا، سرخپوستان آمریکایی، برخی از جوامع جزایر اقیانوس آرام و آسیایی آمریکایی در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به دیابت نوع دو قرار دارند.
3. مصرف سیگار و الکل
4. کم تحرکی و نداشتن برنامه ورزشی منظم
5. اضافه وزن یا چاقی
6. شرایط پزشکی: فشار خون بالا، سندروم تخمدان پلی کیستیک، افسردگی، سابقه دیابت بارداری یا تولد نوزاد با وزن بیش از 4.5 کیلوگرم و بیماری پوستی به نام آکانتوز نیگریکانس، خطر ابتلا به این دیابت را افزایش می دهد.
7. سن: افراد با سن بالای 45 سال، بیشتر در معرض خطر ابتلا به دیابت نوع 2 قرار دارند.

دیابت نوع 2 چگونه درمان می شود؟

درمان دیابت نوع 2 شامل تغذیه سالم، ورزش منظم، کاهش وزن و مصرف داروهای دیابت یا انسولین درمانی و از همه مهم تر نظارت بر سطح قند خون می باشد. در مراحل اولیه دیابت نوع 2 با اصلاح رژیم غذایی و ورزش قابل کنترل است.

رژیم غذایی متعادل و مغذی در واقع اشاره به الگوی تغذیه ای دارد که سرشار از فیبر، کربوهیدرات های پیچیده، لبنیات کم چرب، روغن های سالم و پروتیئن کم چربی است. همچنین در این رژیم قندهای تصفیه شده حذف می شود. با پیروی از این برنامه غذایی مدیریت دیابت آسان می شود. نکته مهم این است که حتی مصرف غذاهای سالم نیز باید در وعده ها و میان وعده های کوچک و به اندازه باشد.

یکی دیگر از راه های کنترل قند خون در افراد دیابتی، دوری از سبک زندگی کم تحرک و داشتن برنامه ورزشی منظم است. ورزش در کنترل وزن و مدیریت دیابت موثر است. ورزش های هوازی مانند پیاده روی، دوچرخه سواری، دو و شنا به مدت حداقل 30 دقیق در 5 روز از هفته برای بزرگسال می تواند مفید باشد. افراد مبتلا به دیابت نوع 2 می توانند برای ورزش مناسب با پزشک خود مشورت نمایند. علاوه بر این دوری از کم تحرکی نیز برای کنترل قند خون مفید است. هر 30 دقیقه از جای خود برخیزید و کمی راه بروید و فعالیتی سبکی انجام دهید.

کاهش وزن در افراد مبتلا به دیابت نوع دو می تواند در کنترل فشار خون، کلسترول، تری گلیسیرید تاثیر مثبت داشته باشد و از همه مهم تر منجر به  بهبود مدیریت دیابت شود.

بخوانید: رژیم های کاهش وزن مناسب افراد دیابتی کدامند؟

نظارت بر سطح قند خون یکی از موارد مهم در درمان دیابت است. ممکن است لازم باشد این کار چند بار در روز انجام شود تا کنترل قند خون برای رسیدن به محدوده هدف بررسی شود.

در افرادی که رژیم غذایی و ورزش نتواند برای کنترل دیابت موثر باشد. درمان دیابت نوع 2 نیازمند دریافت دارو است. برخی از داروها به بهبود حساسیت به انسولین کمک می کنند و برخی دیگر به بدن کمک می کند تا انسولین بیشتری تولید کند. از جمله داروهایی که برای کنترل سطح قند خون تجویز می شود عبارتند از:

• متفورمین

• سولفونیل اوره ها

• گلینیدها

• تیازولیدین دیون ها

• آگونیست های گیرنده GLP-1

• مهار کننده های SGLT2

انسولین درمانی نیز برای افرادی کاربرد دارد که تغییر سبک زندگی و سایر داروها نتواند اهداف قند خون را برآورده کند. برای این منظور پزشک نوع انسولین و زمان مصرف آن را تعیین می نماید.

جراحی کاهش وزن هم برای افرادی که دارای شاخص توده بدنی 35 یا بالاتر هستند ممکن است برای مدیریت دیابت  و به عنوان بخشی از یک برنامه درمان کلی در نظر گرفته شود.

عوارض دیابت نوع 2 شامل چه مواردی است؟

دیابت کنترل نشده می تواند خطر آسیب به اندام هایی مانند قلب، اعصاب، چشم ها، کلیه و رگ های خونی را افزایش دهد و عوارض زیر را به دنبال داشته باشد:

• بیماری های قلبی عروقی: دیابت می تواند با افزایش سطح کلسترول بد خون موجب سفت و باریک شدن رگ ها شود و زمینه تجمع پلاک های چربی و تصلب شرائین را فراهم کند و خطر حمله قلبی را بالا ببرد.

• سکته مغزی: افراد مبتلا به دیابت نوع 2، 1.5 برابر بیشتر از سایر افراد در معرض خطر سکته مغزی قرار دارند. تشخیص زود هنگام می تواند درمان و آسیب به مغز را کاهش دهد. علائم هشداردهنده سکته مغزی عبارتند از: بی حس شدن یک طرف بدن، سرگیجه، سردرد، مشکل در تکلم و بینایی و احساس گیجی.
• بیماری کلیوی: افراد مبتلا به دیابت نوع 2 به دلیل سطح بالای قند خون و مدیریت ضعیف دیابت و همچنین فشار خون بالا در معرض مشکلات کلیوی هستید. علائم این بیماری شامل حالت تهوع، تجمع مایعات در بدن، بی خوابی و عدم تمرکز است. نفروپاتی دیابتی نام بیماری کلیوی مرتبط با دیابت نوع 1 و 2 است که عملکرد کلیه ها را تحت تاثیر قرار می دهد و می تواند منجر به مشکل مزمن در کلیه ها شود.
• فشار خون بالا: آمارها نشان می دهد 2 نفر از هر 3 فرد مبتلا به دیابت نوع دو از فشار خون بالا رنج می برند. عدم توجه و درمان فشار خون بالا می تواند خطر حملات قلبی، مشکلات کلیوی، سکته قلبی و مشکلات بینایی را افزایش دهد.
• مشکلات بینایی: گلوکوم و آب مروارید از جمله بیماری های چشمی هستند که در افراد مبتلا به دیابت نوع 2 بیشتر از افراد غیر دیابتی مشاهده می شود. رتینوپاتی دیابتی نوعی بیماری چشمی است که در دیابت نوع 1 و 2 ایجاد می شود و در صورت عدم درمان می تواند موجب نابینایی فرد شود.
• مشکلات پا: نوروپاتی دیابتی عارضه ای است که در نتیجه آسیب عصبی در افراد مبتلا به دیابت ایجاد می شود و اغلب اعصاب پاها را تحت تاثیر قرار می دهد. این نوع نوروپاتی می تواند موجب ایجاد عفونت و زخم پای دیابتی شود.

​​​​​​​بخوانید : چگونه می توان رابطه دیابت و بیماری های قلبی را کاهش داد؟

دیابت نوع 2 چگونه تشخیص داده می شود؟

تشخیص دیابت معمولاً با آزمایش هموگلوبین گلیکوزیله یا همان A1c انجام می شود. به وسیله این آزمایش، میانگین سطح قند خون در 2 تا 3 ماه گذشته مشخص می شود و برای انجام آن نیازی نیست فرد ناشتا باشد. اعداد زیر برای تفسیر وضعیت فرد مورد استفاده قرار می گیرد:

طبیعی: عدد زیر 5.7 درصد

پیش دیابت: عدد ما بین 5.7 درصد تا 6.4 درصد

دیابت: عدد 6.5 درصد یا بیشتر در دو آزمایش جداگانه

در افرادی که بنا به شرایط خاص نمی توانند آزمایش A1c را انجام دهند یا در مواقعی که این آزمایش در دسترس نباشد، می توان از روش های دیگر مانند آزمایش قند خون تصادفی، آزمایش قند خون ناشتا و تست تحمل گلوکز خوراکی کمک گرفت.

پس از تشخیص دیابت، آزمایش های دیگری برای تشخیص دیابت نوع 2 انجام می شود تا با تمایز نوع دیابت، درمان مناسب شروع شود.

آیا پیشگیری از دیابت نوع دو امکان پذیر است؟

اگرچه نمی توان برخی عوامل افزایش دهنده خطر ابتلا به دیابت نوع 2 مانند نژاد، ژن و سن را تغییر داد اما با این حال می توان با ایجاد تغییراتی در سبک زندگی و رژیم غذایی خطر بروز آن را به ویژه در افراد مبتلا به پیش دیابت یا دیابت بارداری کاهش داد.

پیش دیابت می تواند خطر ابتلا به دیابت را 70 تا 85 درصد ظرف 5 سال آینده افزایش دهد. دیابت بارداری نیز شانس ابتلا به دیابت نوع 2 را تا 50 درصد افزایش می دهد. بنابراین لزوم توجه به موارد زیر برای کاهش خطر دیابت نوع دو در این دو دسته بیشتر احساس می شود. آنچه باید رعایت شود شامل موارد زیر است:

• محدود کردن کل کربوهیدرات مصرفی
• افزایش مصرف اسیدهای چرب امگا3
• فعالیت ورزشی منظم
• توجه به مصرف آب به عنوان نوشیدنی اصلی
• حفظ وزن نرمال و دوری از چاقی
• ترک سیگار
• کاهش اندازه وعده های غذایی
• اجتناب از کم تحرکی
• پیروی از رژیم غذایی با فیبر بالا
• اطمینان از دریافت ویتامین D کافی
• کاهش مصرف غذاهای فوق فرآوری شده
• مصرف چای سبز و قهوه به صورت ساده و کم شیرین

دیابت و ویتامین D ؛ نقش ویتامین D در بهبود دیابت