آیا می‌دانید چلغوز چیست؟ شاید این نام را شنیده باشید اما دقیقا ندانید چلغوز چیست و چه کاربردی دارد؟ پس با این مقاله همراه باشید تا با چلغوز، فواید و کاربردهای آن آشنا شوید.
چلغوز چیست؟
چلغوز یا دانه کاج، دانه هایی هستند که از مخروط میوه درخت کاج استخراج می‌شوند. این دانه ها از نظر ظاهری قطره ای شکل و کوچک هستند. حدود ۲۵ سال طول می‌کشد تا یک درخت کاج به مرحله تولید دانه برسد، همچنین خارج کردن دانه ها زحمت زیادی داشته و زمان بر است.
به همین دلیل چلغوز معمولا قیمت بالایی دارد و یکی از آجیل های گران قیمت است. دانه های چلغوز را میتوان به شکل خام و یا بوداده مصرف کرد و به عنوان یکی از مکمل های غذایی بسیار مغذی شناخته شده است که در ادامه مطلب با خواص آن آشنا می‌شوید.
درخت چلغوز
درخت چلغوز یکی از انواع درخت کاج است و بیشتر در مناطق شمال غربی هیمالیا، شمال شرق افغانستان، شمال پاکستان و شمال غرب هند دیده می‌شود. این درخت در مناطقی با ارتفاع حدود ۱۸۰۰ تا ۳۳۵۰ متری از سطح دریا رشد می‌کند.
بلندی درخت چلغوز بین ۱۰ تا ۲۰ متر است و دارای تاجی گسترده و پهن به همراه شاخه های کشیده و برگ های سوزنی شکل است. قطر تنه این درخت به حدود ۳ تا ۴ متر می‌رسد.
در مناطقی که درخت چلغوز در آن جا رشد می‌کند و قبلا گفته شد، این درخت یک منبع مهم غذایی محسوب می‌شود و اهمیت زیادی برای ساکنان آن جا دارد.
آجیل چلغوز
آجیل چلغوز به شکل دانه های قهوه ای رنگ با پوسته ای چوبی دیده می‌شود. مغز این دانه ها شبیه به تخمه آفتابگردان است و طعمی مثل پسته و بادام دارد. برای مصرف باید پوسته آن را جدا کرد. بهتر است همیشه آجیل چلغوز را با پوست تهیه کرد تا بتوان مدت زمان بیشتری آن را نگهداری و مصرف کرد.
ارزش غذایی چلغوز
چلغوز از نظر ارزش غذایی بسیار مفید و مغذی است. علت آن هم وجود مواد معدنی و مغذی فراوان در این دانه است. مواد مغذی موجود در ۱۰۰ گرم چلغوز به این ترتیب است:
- ۱۳ گرم پروتئین
- ۱۳ گرم کربوهیدرات
- ۶۸ گرم چربی
- ۳.۷ گرم قند
علاوه بر این دانه های چلغوز سرشار از انواع ویتامین ها از جمله ویتامین کا، ویتامین ای، ویتامین های گروه ب از جمله ب ۶، تیامین، ریبوفلاوین، فولات، نیاسین و کولین است. همچنین منبع خوبی از مواد معدنی مثل مس، آهن، منیزیم، منگنز، روی، کلسیم، پتاسیم و فسفر است.
خواص چلغوز
چلغوز به دلیل داشتن مواد معدنی و ویتامین های مهم و ضروری، خواص زیادی برای سلامتی دارد. تحقیقات نشان می‌دهند که گنجاندن چلغوز در رژیم غذایی تاثیرات مثبتی در پیشگیری از بیماری ها و نیز بهبود سلامتی دارد. در ادامه مهم ترین خواص چلغوز را می‌بینید.
سلامت قلب
کلسترول و چربی های اشباع خطر بیماری های قلبی را افزایش می‌دهند و باید در رژیم غذایی محدود شوند. دانه چلغوز سرشار از اسید های چرب غیر اشباع به نام پینولنیک اسید است که می‌تواند با کاهش و جذب کلسترول بد خون، به سلامت قلب و عروق کمک کند در نتیجه جایگزین بسیار مناسبی برای چربی های مضر و اشباع شده است.
کاهش قند خون
مطالعات نشان می‌دهند که مصرف چلغوز در کاهش سطح گلوکز خون ناشتا موثر است. این دانه خوراکی سرشار از کربوهیدرات و چربی غیراشباع است و می‌تواند به عنوان یک وعده غذایی مفید برای حفظ قند خون نرمال استفاده شود. علاوه بر این چلغوز دارای ماده معدنی منگنز است که در کاهش خطر ابتلا به دیابت می‌تواند تا حدودی موثر باشد.
کمک به کاهش وزن
برای کسانی که به دنبال کاهش وزن هستند، چلغوز به عنوان میان وعده و حتی یک وعده غذایی بسیار مفید است. آجیل کاج دارای ترکیبی از پروتئین، فیبر و چربی های سالم است و باعث می‌شود تا فرد مدت زمان بیشتری احساس سیری داشته باشد.
اگرچه چلغوز کالری بالاتری نسبت به دیگر دانه ها دارد اما منجر به افزایش وزن نمی‌شود، بلکه در کاهش احساس گرسنگی نیز موثر است. به همین دلیل میتوان از چلغوز در رژیم های لاغری مختلف، استفاده کرد.
سلامت مغز
چلغوز منبع خوبی از اسیدهای چرب امگا ۳ است. امگا ۳ برای حفظ سلامت مغز مفید است و از بیماری هایی مثل آلزایمر، زوال شناختی و افسردگی پیشگیری می‌کند. با این حال بسیاری از افراد دچار کمبود این ماده در بدن خود هستند. مصرف روزانه دانه کاج در تامین مقدار امگا۳ موردنیاز بدن بسیار کمک کننده است.
کاهش خطر ابتلا به سرطان
وجود مقادیر بالای منیزیم در دانه چلغوز، خطر رشد سلول های سرطانی را در بدن کاهش می‌دهد و یکی از مواد مغذی مفید در پیشگیری از انواع سرطان است. به علاوه وجود آنتی اکسیدان های فراوان هم در پیشگیری از این بیماری موثر هستند.
حفظ سلامت چشم
چلغوز دارای انواع آنتی اکسیدان ها به ویژه لوتئین است که برای حفظ سلامت چشم مفید هستند. این آنتی اکسیدان ها مواد مغذی مفید برای چشم را فراهم می‌کنند.
کاهش علائم پیری
دانه های چلغوز سرشار از نوعی آنتی اکسیدان قوی است که باعث کاهش التهاب و در نتیجه کاهش علائم پیری مثل چین و چروک پوستی می‌شود.
مبارزه با ویروس
چلغوز منبع غنی از روی است و باعث تقویت سیستم ایمنی بدن می‌شود. بهبود سیستم ایمنی بدن به کاهش حمله ویروس ها به بدن کمک می‌کند و خطر ابتلا به بیمتری های ویروسی مختلف را کاهش می‌دهد.
بهبود سلامت پوست
خواص آنتی اکسیدان ها برای پوست بسیار قابل توجه است و باعث ایجاد یک ظاهر سالم و درخشان برای پوست می‌شوند. چلغوز حاوی مقادیر بالای آنتی اکسیدان است و مصرف دانه خشک آن به صورت مرتب، پوست را سالم نگه می‌دارد.
بهبود گوارش
یکی از مواد معدنی مهم در چلغوز، فسفر است. این عنصر برای سلامت گوارش و بهبود عملکرد معده و روده ها ضروری است و انرژی لازم برای فعالیت های گوارشی بدن را تامین می‌کند.
حفظ سلامت استخوان
وجود عناصر مهمی مثل پتاسیم و فسفر در چلغوز باعث می‌شود تا استحکام استخوان ها و همچنین دندان ها به خوبی حفظ شود.
تامین انرژی بدن
چلغوز با داشتن مقادیری از کربوهیدرات و چربی های مفید و سالم، می‌تواند به تامین انرژی مورد نیاز بدن کمک کند.
خواص چلغوز برای مردان
چلغوز یکی از مواد مغذی است که به ویژه برای مردان خواص زیادی دارد. یکی از مهم ترین خواص چلغوز برای مردان، تنظیم هورمون جنسی تستوسترون است و عامل آن وجود مقادیر بالای عنصر روی در چلغوز است.
تنظیم هورمون های مردانه، باعث افزایش اسپرم و نیز بهبود حرکت اسپرم ها می‌شود. همچنین روی به عنوان یک ماده مغذی برای محافظت از اسپرم در برابر اثرات مخرب سموم مختلف، عمل می‌کند.
خواص چلغوز برای زنان
خواص چلغوز برای زنان قابل توجه است و یکی از دانه های مفید و مغذی است که می‌تواند در رژیم غذایی زنان قرار بگیرد. زنان در دوران بارداری می‌توانند از دانه خشک چلغوز استفاده کنند. همان طور که گفته شد، چلغوز سرشار از آهن و فولات است و مصرف آن در دوران بارداری باعث رشد مغز جنین می‌شود.
همچنین در دوران شیردهی نیز زنان می‌توانند چلغوز را مصرف کنند چرا که برای رشد نوزاد شیرخوار بسیار مفید است. سلامت پوست و مو اهمیت ویژه ای برای زنان دارد و اغلب به دنبال مواد مفید برای حفظ زیبایی پوست و موی خود هستند.
روغن دانه چلغوز به دلیل داشتن ویتامین ای، باعث رشد بیشتر مو، جلوگیری از ریزش مو و همچنین تقویت پوست سر می‌شود. همچنین به داشتن پوست شفاف و درخشان نیز کمک می‌کند. یکی دیگر از خواص چلغوز برای زنان، کاهش علائم سندرم پیش از قاعدگی است.
بسیاری از زنان در این دوران علائم آزاردهنده ای را تجریه می‌کنند و مصرف چلغوز یکی از راه هایی است که به تسکین این علائم کمک می‌کند. این دانه حاوی منیزیم و نیز ویتامین ب ۶ فراوان است و می‌تواند در کاهش شدت علائم سندرم پیش از قاعدگی بسیار موثر باشد.
موارد استفاده از چلغوز
دانه چلغوز به عنوان آجیل، به شکل خام و یا بوداده مصرف می‌شود. از روغن دانه چلغوز در طب سنتی، به دلیل داشتن خواص ضدویروسی، ضدباکتریایی، ضد قارچ، خلط آور و ضدعفونی کننده استفاده های فراوانی می‌شود. همچنین از روغن آن در تولید لوازم آرایشی و به عنوان روغن ماساژ نیز استفاده می‌کنند.
عوارض مصرف چلغوز
اگرچه چلغوز خواص فراوان و فواید زیادی دارد اما برای بعضی از افراد می‌تواند عوارضی را به همراه داشته باشد. عوارض مصرف چلغوز اگر چه شایع نیست اما ممکن است رخ دهد و می‌تواند در عده ای منجر به واکنش های آلرژیک شود. اگر شخص حساسیت داشته باشد با خوردن دانه چلغوز، سیستم ایمنی شروع به واکنش بیش از حد می‌کند .
یکی دیگر از عوارض چلغوز عارضه ای است که در آن دهان فرد پس از مصرف این دانه، طعمی تلخ شبیه طعم فلز می‌گیرد. این وضعیت ممکن است تا دو هفته ادامه پیدا کرده و بعد از آن از بین می‌رود.
همچنین در صورت مصرف بیش از حد چلغوز ممکن است عوارضی مثل نفخ، سوهاضمه، اسهال و در مواردی نادر مشکل تنفسی ایجاد شود. در صورت بروز هر کدام از علائم گفته شده باید با پزشک تماس گرفته شود.
تهیه غذا با چلغوز
دانه های چلغوز را میتوان با روش های مختلفی مصرف کرد، ساده ترین روش استفاده، مصرف آن به شکل آجیل خام است. نوع بوداده آن هم به عنوان تنقلات و میان وعده مناسب است. همچنین در تهیه بعضی غذاها و سالادها نیز میتوان از آن استفاده کرد. در ادامه چند راه ساده برای افزودن چلغوز به غذاها آورده شده است.
چلغوز را می‌توانید به هوموس خانگی اضافه کنید تا طعم جدیدی داشته باشد. می‌توانید چلغوز را به انواع سالادها اضافه کنید تا علاوه بر طعم جدید، از مواد مغذی آن بهره ببرید. از ترکیب چلغوز، سیر، ریحان و پنیر می‌توانید در تهیه پاستا استفاده کنید.
با اضافه کردن چلغوز به سبزیجات برشته مثل گل کلم، کلم بروکلی و لوبیا سبز یک وعده غذای رژیمی و کم کالری تهیه کنید. همچنین می‌توانید این دانه را با بعضی از غلات مثل برنج و کینوا مخلوط کرده و غذای جدیدی را طبخ نمایید. می‌توانید سطح پیتزای خود را با دانه چلغوز پر کنید و نوع جدیدی از پیتزا را امتحان کنید.
سخن پایانی
چلغوز نوعی دانه خوراکی است که از میوه درخت کاج به دست می‌آید و خواص بسیار زیادی دارد؛ از تقویت سیستم ایمنی و حفظ سلامت قلب و عروق تا خواصی که روغن آن برای پوست و مو دارد.
چلغوز یکی از انواع آجیل است که سرشار از مواد مغذی و انواع ویتامین هاست. این ویژگی ها باعث شده تا بتوان آن را حتی به عنوان یک وعده غذایی استفاده کرد. عوارض زیادی درباره مصرف این ماده غذایی گزارش نشده اما باید در مصرف آن احتیاط های لازم را داشته باشید.
سوالات متداول
آیا چلغوز برای دیابت مفید است؟
دانه خشک چلغوز در صورت مصرف منظم می‌تواند برای مدیریت دیابت مفید باشد. چلغوزدر تنظیم میزان گلوکز خون تاثیر مثبت داشته و کلسترول خون را نیز کاهش می‌دهد. این کاهش کلسترول باعث تنظیم قند خون می‌شود.
آیا چلغوز در کاهش وزن موثر است؟
تاثیر چلغوز روی کاهش وزن به دلیل داشتن مقادیر بالای فیبر، پروتئین و اسیدهای چرب غیر اشباع است و مصرف آن باعث می‌شود تا حس گرسنگی کاهش پیدا کند. به همین علت میتوان در رژیم های لاغری از آن استفاده کرد.
روزانه چند عدد چلغوز میتوان مصرف کرد؟
رعایت اعتدال در مصرف هر نوع ماده غذایی ضروری است. در مورد مصرف چلغوز هم مقدار توصیه شده وجود دارد که برای زنان ۱.۱ گرم و برای مردان ۱.۶ گرم در نظر گرفته شده است.