دیابت بارداری یک بیماری شایع در بارداری است که در آن مادر سطح قند خونش بالاتر از حد طبیعی است. این بیماری تقریباً از هر ۶ بارداری ۱ مورد را تحت تاثیر قرار می دهد و به طور بالقوه خطرناک است و نیاز به تشخیص زود هنگام، نظارت دقیق و درمان مناسب دارد. مدیریت دیابت بارداری به شما کمک می کند تا مطمئن شوید بارداری سالم و کودکی سالم خواهید داشت.
با این حال مادرانی که به دیابت بارداری دچار می شوند باید بدانند “دیابت بارداری چه خطراتی دارد؟” تا بتوانند بهتر آن را مدیریت کنند. ما در این مقاله از سایت سلامتی من، قصد داریم به این سوال پاسخ دهیم و شما را با عوارض و خطرات دیابت بارداری آشنا کنیم پس تا انتهای این مطلب همراه ما باشید.
دیابت بارداری چیست؟
دیابت بارداری به این معنی است که در دوران بارداری مادر قند خون بالایی داشته باشد. به طور معمول، این وضعیت در اواخر بارداری، بین هفته های 24 تا 28 ایجاد می شود. ابتلا به دیابت بارداری به این معنی نیست که شما قبل از باردار شدن به دیابت مبتلا بوده اید یا پس از زایمان به آن مبتلا خواهید شد. در واقع این وضعیت به دلیل بارداری ظاهر می شود.
با این حال ممکن است، خطر ابتلای مادر و فرزند را به دیابت نوع 2 در آینده افزایش دهد. در صورت عدم درمان دیابت بارداری، سطوح بالای قند خون می تواند مشکلات سلامتی جدی برای شما و کودکتان ایجاد کند.
چه چیزی باعث دیابت بارداری می شود؟
دیابت بارداری زمانی رخ می دهد که بدن شما نتواند انسولین کافی در دوران بارداری تولید کند. انسولین، گلوکز (قند) غذا را تجزیه می کند و آن را به سلول های بدن می رساند تا از آن به عنوان انرژی استفاده شود. انسولین سطح گلوکز خون ما را در سطح سالم نگه می دارد. زمانی که بدن به انسولین مقاومت نشان دهد و یا بدن به اندازه کافی انسولین تولید نکند، قند در خون انباشته شده و منجر به دیابت می شود.
در طول بارداری، جفت هورمون هایی تولید می کند تا به رشد کودک شما کمک کند. این هورمون ها همچنین می توانند در عملکرد انسولین اختلال ایجاد کنند. این وضعیت مقاومت به انسولین نامیده می شود. مقاومت به انسولین نیاز بدن شما به انسولین را افزایش می دهد. با این حال، اگر مقاومت به انسولین بیش از حد قوی شود، سطح قند خون مادر ممکن است افزایش یابد و منجر به دیابت بارداری شود.
ژن ها و داشتن اضافه وزن نیز ممکن است در دیابت بارداری نقش داشته باشند. برخی از مادران هم حتی قبل از باردار شدن، مقاومت به انسولین دارند. آنها بارداری را با افزایش نیاز به انسولین شروع می کنند. احتمال ابتلا به دیابت بارداری در این افراد نیز بیشتر است.
علائم دیابت بارداری
اغلب اوقات، دیابت بارداری علائم یا نشانه های قابل توجهی ایجاد نمی کند و با غربالگری روتین قبل از زایمان تشخیص داده می شود. با این حال، اگر سطح گلوکز خون شما بسیار بالا باشد، ممکن است تاری دید، تشنگی بیش از حد و تکرر ادرار را تجربه کنید که از علائم دیابت بارداری هستند.
دیابت بارداری چه خطراتی دارد؟
خطراتی در ارتباط با دیابت بارداری وجود دارد اما خطر فقط به این معنی است که احتمال وقوع مشکلی وجود دارد، نه اینکه قطعاً اتفاق خواهد افتاد. اکثر مادران مبتلا به دیابت بارداری، بارداری سالم و نوزادان سالمی دارند، به خصوص اگر بیماری آنها مدیریت شود. به هر حال دانستن این که دیابت بارداری چه خطراتی دارد بسیار حائز اهمیت است زیرا به مدیریت بهتر این بیماری کمک می کند. در ادامه به بررسی عوارض دیابت بارداری می پردازیم.
خطرات دیابت بارداری برای مادر
از جمله خطرات دیابت بارداری برای مادر می توان به موارد زیر اشاره کرد:
فشار خون بالا و پره اکلامپسی
دیابت بارداری خطر ابتلا به فشار خون بالا و همچنین پره اکلامپسی را افزایش می دهد. پره اکلامپسی یک عارضه جدی بارداری است که باعث فشار خون بالا و علائم دیگری می شود که می تواند هم زندگی شما و هم زندگی کودکتان را تهدید کند. پره اکلامپسی باعث بروز علائمی می شود که نشان می دهد برخی از اندام های او مانند کلیه ها و کبد ممکن است به درستی کار نکنند. علائم اولیه پره اکلامپسی شامل فشار خون بالا و وجود پروتئین در ادرار است.
زایمان زودرس
زایمان زودرس قبل از هفته 37 بارداری رخ می دهد. اکثر مادرانی که دیابت بارداری دارند، بارداری کامل دارند که بین 39 تا 40 هفته طول می کشد. با این حال، اگر عوارضی وجود داشته باشد، ممکن است پزشک شما پیشنهاد کند القای زایمان قبل از موعد مقرر را داشته باشید.
در این صورت پزشک به شما دارو می دهد یا کیسه آب آمنیوتیک شما را پاره می کند تا زایمان شما شروع شود. در برخی موارد پزشک زایمان سزارین را پیشنهاد می کند. برخی از مطالعات همچنین نشان داده اند که برخی از مادران مبتلا به دیابت بارداری به طور طبیعی زایمان زودرس را تجربه می کنند.
عفونت های مجاری ادراری و واژن
گلبول های سفید خون از بدن در برابر باکتری ها دفاع می کنند اما با افزایش قند خون، این گلبول ها نمی توانند به خوبی وظیفه خود را انجام دهند و در نتیجه قدرت دفاعی بدن کم می شود. به همین دلیل، مادری که مبتلا به دیابت بارداری است ممکن است دچار عفونت های مکرر در مجاری ادرار و واژن شود.
علاوه بر این، در دیابت بارداری بدن سعی می کند گلوکز اضافی را از طریق ادرار دفع کند بنابراین ادرار حاوی مقدار زیادی گلوکز است. به طور طبیعی قارچ هایی در واژن وجود دارند که از گلوکز به عنوان غذا تغذیه می کنند و تکثیر پیدا می کنند و فرد دچار عفونت های مکرر قارچی می شود.
خطر ابتلا به سندرم متابولیک
دیابت بارداری همچنین می‌تواند در درازمدت منجر به سندرم متابولیک شود. این نامی است که متخصصان برای برخی بیماری ها یا علائمی که می توانند همزمان باشند، می گذارند. در واقع سندروم متابولیک مجموعه ای از علائمی است که می تواند باعث بیماری های قلبی عروقی مانند حمله قلبی یا سکته شود.
این علائم عبارت اند از چاقی شکم، فشار خون بالا، قند خون بالا، چربی خون بالا و پایین بودن سطح کلسترول خوب(HDL). اگر سه مورد از این علائم را داشته باشید این به این معنی است که شما به سندروم متابولیک مبتلا شده اید.
خطر ابتلا به دیابت نوع دو
برای اکثر افراد، دیابت بارداری پس از زایمان از بین می رود. اما داشتن آن احتمال ابتلا به دیابت نوع 2 را در آینده افزایش می دهد. با این حال، حدود 50 درصد از زنان مبتلا به دیابت بارداری به دیابت نوع 2 مبتلا می شوند. شما می توانید با رسیدن به وزن سالم پس از زایمان، خطر ابتلا به دیابت نوع دو را کاهش دهید.
نکته جالب توجه این است که شیر دادن به کودک می تواند تأثیر مثبتی بر خطر ابتلای مادر به دیابت نوع 2 داشته باشد. مادرانی که به مدت دوماه به نوزاد خود شیر می دهند، خطر ابتلا به دیابت نوع دو را تا 50 درصد کاهش می دهند. در واقع می توان گفت مادران شیرده مبتلا به دیابت بارداری خطر ابتلا به دیابت نوع 2 و سندرم متابولیک را تا 15 سال پس از زایمان کاهش می دهند.
علاوه بر این برای کنترل میزان قند خون، شما باید 6 تا 12 هفته پس از تولد نوزاد و سپس هر 1 تا 3 سال یکبار به پزشک مراجعه کنید تا قند خون خود را آزمایش کنید و مطمئن شوید که سطح قند خون شما در حد نرمال است. توجه داشته باشید که کودک شما نیز در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به چاقی و دیابت نوع 2 است.
افسردگی
مادران مبتلا به دیابت بارداری بیشتر در معرض خطر افسردگی قرار دارند. هنوز کاملاً مشخص نیست که کدام عوامل خطر بر این امر تأثیر می گذارد. شواهد زیادی وجود دارد که نشان می دهد افزایش وزن در دوران بارداری و انجاجم عمل سزارین می تواند خطر افسردگی را افزایش دهد.
دیابت بارداری علاوه بر این که خطراتی برای مادر دارد در صورت عدم کنترل قند خون می تواند بر روی جنین نیز تاثیرات منفی می گذارد.
خطرات دیابت بارداری برای جنین
از جمله خطرات دیابت بارداری برای جنین می توان به موارد زیر اشاره کرد:
زردی
برخی از نوزادان بعد از تولد دچار قند خون پایین یا زردی پوست و چشم (یرقان) می شوند. این یک وضعیت پزشکی است که در آن کبد کودک به طور کامل رشد نکرده یا به خوبی کار نمی کند. معمولاً می توان این موضوع را در خانه کنترل کرد، اما برخی از نوزادان به درمان در بیمارستان نیاز دارند.
وزن زیاد هنگام تولد
اگر سطح قند خون شما بالا باشد، بدن شما انسولین بیشتری تولید می کند. همین اتفاق برای کودک شما خواهد افتاد که می تواند باعث این شود که کودک بیش از حد معمول رشد کند و بزرگ شود. وزن زیاد هنگام تولد، ماکروزومی نامیده می شود. نوزادان با وزن بیش از 4 کیلوگرم در بدو تولد، ماکروزومیک در نظر گرفته می شوند.
وزن زیاد هنگام تولد خطراتی از جمله شکستگی استخوان، مشکلات تنفسی یا آسیب عصبی را برای نوزاد افزایش می دهد. همچنین می تواند باعث دیستوشی شانه شود. دیستوشی شانه وضعیتی است که یک یا دو شانه نوزاد در حین زایمان داخل لگن مادر گیر کند.
وزن کودک شما در بارداری با استفاده از اسکن سونوگرافی به دقت کنترل می شود. اگر وزن نوزاد شما بیشتر از حد معمول باشد، ممکن است به شما توصیه شود القاء زایمان مصنوعی یا سزارین داشته باشید.
پلی هیدرآمنیوس
پلی هیدرآمنیوس زمانی است که مایع آمنیوتیک (مایع اطراف جنین) بیش از حد در رحم وجود داشته باشد. این می تواند باعث زایمان زودرس، مشکلاتی در وضعیت نوزاد یا مشکلاتی در موقعیت بند ناف در هنگام تولد شود.
مرده زایی
دیابت بارداری درمان نشده می تواند منجر به مرگ نوزاد قبل و یا اندکی پس از تولد شود. به یاد داشته باشید که تشخیص و مدیریت دقیق دیابت بارداری احتمال این خطر را بسیار کاهش می دهد.
مشکلات شدید تنفسی نوزاد
نوزادانی که زودتر به دنیا می آیند ممکن است سندرم دیسترس تنفسی را تجربه کنند. وضعیتی که تنفس را دشوار می کند. این مشکل زمانی اتفاق می افتد که نوزادان سورفکتانت کافی در ریه های خود نداشته باشند. سورفکتانت پروتئینی است که از فروپاشی کیسه های هوایی کوچک در ریه ها جلوگیری می کند.
قند خون پایین (هیپوگلیسمی)
گاهی اوقات نوزادان کمی پس از تولد قند خون پایین (هیپوگلیسمی) دارند. هیپوگلیسمی شدید ممکن است باعث تشنج در نوزاد شود. تغذیه سریع و گاهی اوقات محلول گلوکز داخل وریدی می تواند سطح قند خون کودک را به حالت عادی برگرداند.
چگونه از خطرات دیابت بارداری جلوگیری کنیم؟
قبل تر توضیح دادیم که دیابت بارداری چه خطراتی دارد و طبیعی است که این خطرات را نگران کننده بدانیم، اما سعی کنید استرس را از خود دور کنید. اولا، هر بارداری خطراتی دارد. ثانیاً، اگرچه نمی توانید از این خطرات به طور کامل پیشگیری کنید، اما راه هایی وجود دارد که می توانید این خطرات را کاهش دهید.
در ادامه چند مورد از این راه کارها را برایتان شرح می دهیم:
کنترل قند خون
در صورت تشخیص دیابت بارداری باید درمان مناسب، مدیریت دیابت و البته نظارت بر نوزاد انجام شود. با این کار می توانیم خطرات ناشی از دیابت بارداری را کاهش داده و یا از بین ببریم. بسیار مهم است که سعی کنید سطح قند خون را هر روز در زمان مشخصی کنترل کنید.
معمولاً باید چندین بار در روز قند خون خود را بررسی و ثبت کنید. رایج ترین زمان بررسی میزان قند خون، بلافاصله بعد از بیدار شدن از خواب و ۱ یا ۲ ساعت بعد از هر وعده غذایی اصلی است.
مراقبت های بارداری
سعی کنید به تمام معاینات مراقبت های دوران بارداری خود بروید. اگر دیابت بارداری در شما تشخیص داده شود، ممکن است پزشک از شما بخواهد به یک متخصص تغذیه مراجعه کنید. در این قرار ملاقات، رژیم غذایی فعلی خود را مورد بحث قرار می دهید و پزشک تعیین می کند که چه تغییراتی را باید در رژیم غذایی خود اعمال کنید.
افراد مبتلا به دیابت بارداری معمولاً برای بررسی رشد جنین (از طریق سونوگرافی)، نظارت بر افزایش وزن و کنترل میزان قند خون خود به ویزیت های قبل از زایمان بیشتری احتیاج دارند.
داشتن رژیم غذایی سالم
پیروی از یک برنامه غذایی سالم در مدیریت دیابت بارداری مهم است. یک رژیم غذایی مناسب برای دیابت بارداری، اجتناب از غذاهایی است که حاوی قند و کربوهیدرات زیاد هستند زیرا این غذاها باعث افزایش قند خون می شوند. سعی کنید از غذاهای ناسالم، غذاهای فرآوری شده و نوشیدنی های شیرین خودداری کنید.
اگر دیابت بارداری دارید، رژیم غذایی سالم معمولاً شامل توزیع کربوهیدرات دریافتی شما در 3 وعده غذایی کوچک و 2 تا 3 میان وعده است. در مورد انواع غذاهای مناسب برای کمک به کنترل قند خون با پزشک خود صحبت کنید.
داشتن فعالیت بدنی
ورزش هایی که تنفس یا ضربان قلب شما را افزایش می دهد، مانند پیاده روی روزانه، می تواند به شما در مدیریت سطح قند خون کمک کند. سعی کنید حداقل 5 روز در هفته 30 دقیقه فعالیت بدنی متوسط داشته باشید. در مورد فعالیت هایی که در دوران بارداری ایمن هستند، با پزشک صحبت کنید.
بررسی میزان افزایش وزن در طول بارداری
افزایش وزن در دوران بارداری معمولی و سالم است اما افزایش بیش از حد وزن یا افزایش سریع وزن در بارداری می تواند مدیریت قند خون را دشوارتر کند. با پزشک خود در مورد مقدار مناسب افزایش وزن در دوران بارداری صحبت کنید. مادرانی که شاخص بدنی خوبی دارند، آزادی بیشتری برای افزایش وزن در دوران بارداری دارند و یک مادر با وزن بالا، ظرفیت بسیار محدودی برای افزایش وزن خواهد داشت، زیرا احتمال ابتلا به دیابت را افزایش می دهد.
مصرف دارو در صورت نیاز
اگر حتی پس از تغییر رژیم غذایی و داشتن فعالیت بدنی سطح قند خون شما همچنان بالا باقی بماند، ممکن است برای کاهش سطح قند خون خود به دارو نیاز داشته باشید. تزریق انسولین و قرص های متفورمین هر دو در دوران بارداری بی خطر هستند. اگر داروی دیابت مصرف می‌کنید، آن را دقیقاً همانطور که پزشک به شما می گوید مصرف کنید.
در مورد هر دارویی که مصرف می کنید، به پزشک خود بگویید، حتی اگر دارویی برای سایر بیماری ها باشد. بدون صحبت با پزشک خود، مصرف هیچ دارویی را در دوران بارداری شروع نکنید یا آن را متوقف نکنید.
چه کسانی در معرض خطر ابتلا به دیابت بارداری هستند؟
- افرادی که بالای 25 سال سن دارند.
- افرادی که اضافه وزن دارند و فعالیت بدنی آنها کم است.
- مادرانی که در بارداری قبلی خود، دیابت بارداری یا نوزاد مبتلا به ماکروزومی داشته اند.
- افرادی که فشار خون بالا یا سابقه بیماری قلبی دارند.
- افرادی که مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک هستند.
- افرادی که پیش دیابت دارند. پیش دیابت به این معناست که سطح گلوکز خون شما بالاتر از حد طبیعی است اما به اندازه کافی بالا نیست که بتوان آن را دیابت نامید.
- افرادی که سابقه خانوادگی دیابت دارند. یعنی والدین، برادر یا خواهر آنها مبتلا به دیابت هستند.
دیابت بارداری چگونه تشخیص داده می شود؟
مهم است که برای محافظت از سلامت خود و کودکتان از خطرات ناشی از دیابت بارداری، آزمایش شوید. دیابت بارداری معمولاً در حدود هفته 24ام بارداری ایجاد می شود، بنابراین احتمالاً بین هفته های ۲۴ تا ۲۸ آزمایش خواهید شد. اما اگر در معرض خطر ابتلا به دیابت بارداری هستید، ممکن است پزشک زودتر آزمایش را برایتان تجویز کند. البته قند خونی که در اوایل بارداری بالاتر از حد طبیعی است ممکن است نشان دهنده دیابت نوع 1 یا دیابت نوع 2 باشد تا دیابت بارداری.
آزمایش دیابت بارداری ممکن است به دو صورت انجام شود:
تست چالش گلوکز: در این آزمایش، یک مایع شیرین می نوشید. پس از حدود یک ساعت، برای بررسی سطح قند خون خود، آزمایش خون خواهید داد. اگر قند خون شما بالا باشد، پزشک شما آزمایش تحمل گلوکز را انجام می دهد.
آزمایش تحمل گلوکز: تست تحمل گلوکز خوراکی تنها در صورتی انجام می‌شود که نتایج تست چالش شما غیرعادی باشد. قبل از تست تحمل گلوکز باید ناشتا باشید و این یعنی هشت ساعت قبلذ از آزمایش نباید غذا بخورید. پزشک در فواصل یک، دو و سه ساعته پس از نوشیدن مایعات شیرین، خون شما را آزمایش می کند. این تست می تواند تشخیص دیابت بارداری را تایید کند.
درمان دیابت بارداری
همانطور که گفتیم دیابت بارداری معمولاً بعد از زایمان از بین می رود و در طول دوره بارداری نمی توان آن را به طور قطعی درمان کرد فقط می توان با راه کارهایی آن را کنترل و مدیریت کرد. شما می توانید با رژیم غذایی مناسب، فعالیت بدنی روزانه و حتی دارو و تزریق انسولین به کنترل سطح قند خون خود کمک کنید.
خطر ابتلا به دیابت بارداری چقدر است؟
تقریبا 4درصد از بارداری ها تحت تاثیر دیابت بارداری قرار می گیرند که پیشگیری و مدیریت آن برای سلامت مادر و جنین بسیار حائز اهمیت است. دیابت بارداری معمولاً بین هفته 24 و 28 بارداری، پس از آزمایش غربالگری معمول تشخیص داده می شود.
آیا دیابت بارداری ممکن است بر جنین تأثیر بگذارد؟
بله، دیابت بارداری می تواند باعث بزرگ تر شدن جنین از حد طبیعی شود که می تواند منجر به زایمان دردناک تر یا سخت تر و ناراحتی احتمالی برای نوزاد شود. همچنین می تواند باعث هیپوگلیسمی نوزادی شود، یعنی زمانی که کودک شما پس از تولد قند خون پایینی داشته باشد. اکثر زنان مبتلا به دیابت بارداری فرزند سالم و بارداری طبیعی خواهند داشت. اما اگر دیابت بارداری درمان نشود، می تواند مشکلات جدی برای سلامتی شما و کودکتان ایجاد کند.
آیا در صورت ابتلا به دیابت بارداری، فرزندم به دیابت مبتلا می شود؟
فرزند شما به طور طبیعی به دیابت مبتلا نمی‌شود، زیرا شما دیابت بارداری داشته اید، اما تحقیقاتی وجود دارد که نشان می دهد در کودکانی که مادرانشان دیابت بارداری داشته اند، احتمال ابتلا به دیابت نوع 2 یا چاقی وجود دارد. برای کمک به کاهش خطر ابتلا به دیابت نوع 2 یا چاقی در فرزندتان، می توانید او را تشویق کنید که به طور منظم ورزش کند، رژیم غذایی سالم داشته باشد و وزن ایده آل خود را حفظ کند.
آیا دیابت بارداری یک بارداری پرخطر محسوب می شود؟
زنانی که در دوران بارداری به دیابت مبتلا می شوند، ممکن است به دلیل عوارضی که می تواند در دوران بارداری و زایمان ایجاد شود به مراقبت های بارداری پرخطر نیاز داشته باشند. زنان مبتلا به دیابت در معرض خطر ابتلا به پره اکلامپسی هستند، وضعیتی که منجر به فشار خون بالا ناشی از بارداری می شود.
سخن پایانی
ما در این مقاله سعی کردیم به این سوال شما پاسخ دهیم که دیابت بارداری چه خطراتی دارد و چگونه می توان از این خطرات پیشگیری کرد. با این حال اگر به دیابت بارداری مبتلا هستید بهترین کاری که می توانید انجام دهید این است که توصیه های پزشک خود را در مورد نحوه مدیریت این بیماری دنبال کنید و به همه قرارهای مراقبت های بارداری خود بروید. به یاد داشته باشید، اکثر مادرانی که در بارداری به دیابت مبتلا می شوند با کنترل و مدیریت این بیماری، حاملگی سالم و نوزادان سالمی خواهند داشت.
سوالات متداول
چگونه می توانم دیابت بارداری را در سه ماهه سوم کنترل کنم؟
حداقل 5 وعده در روز میوه و سبزیجات بخورید. از غذاها نوشیدنی های شیرین پرهیز کنید. شما نیازی به یک رژیم غذایی کاملاً بدون قند ندارید، اما برای میان وعده هایی مانند کیک و بیسکویت جایگزین های سالم تری مانند میوه، آجیل و دانه ها را در نظر بگیرید.
اگر دیابت بارداری کنترل نشود چه اتفاقی می افتد؟
دیابتی که به خوبی کنترل نشود باعث بالا رفتن قند خون کودک می شود و کودک بیش از حد رشد میکند. علاوه بر ایجاد ناراحتی برای مادر در چند ماه آخر بارداری، یک نوزاد با وزن بالا می تواند منجر به مشکلاتی در حین زایمان هم برای مادر و هم برای نوزاد شود.
