عوارض دیابت معمولا در دراز مدت و طی سال ها بروز می کنند. هرچه سابقه داشتن قند خون بیشتر باشد، ریسک ابتلا به عوارض دیابت افزایش می یابد. بیماری دیابت نوع دو می تواند به آسیب بینایی، اعصاب، بیماری های کلیوی، بیماری قلبی و پوستی منجر شود که سلامت فرد را در معرض خطر قرار می دهند. در این مقاله با عوارض دیابت آشنا می شوید.
عوارض دیابت نوع یک
دیابت نوع یک، نوعی بیماری خودایمنی و مزمن است که ساختن انسولین در پانکراس را متوقف می کند. رایج ترین عوارض دیابت نوع یک عبارتند از:
- اختلالات بینایی
- زخم پای دیابتی
- بیماری قلبی
- فشار خون بالا
- بیماری کلیوی
عوارض دیابت نوع دو
دیابت نوع دو در مراحل اولیه اغلب بدون علائم یا دارای علائم غیرقابل توجه است. اگرچه قند خون کنترل نشده در بلند مدت عوارض جدی به همراه دارد که در ادامه با آنها آشنا می شوید.
عوارض دیابت برای قلب
بیماری قلبی یکی از رایج ترین عوارض بیماری دیابت است. داشتن قند خون بالا به مرور زمان باعث آسیب به رگ های قلب می شود. این آسیب به شریان ها می تواند به نارسایی یا بیماری های قلبی منجر شود. از این رو اقدام به آزمایش خون برای بررسی تری گلیسرید و کلسترول خون، بررسی منظم فشار خون و کنترل استرس برای افراد مبتلا به دیابت ضروری است.
عوارض دیابت روی مغز
نشانه های سکته عبارتند از بی حسی یک طرف صورت یا بدن، ضعف یک سمت از بدن، دست یا پا، مشکلات دید هر دو چشم و سرگیجه. در صورت مشاهده هر یک از این علائم باید فورا به مرکز درمانی مراجعه کنید. در این مراکز به متخصص مغز و اعصاب رجوع داده می شوید.
عوارض دیابت روی کلیه
قند خون بالا به مرور زمان روی توانایی کلیه ها در تصفیه مواد زائد تاثیر می گذارد. در نتیجه این اتفاق، موادی مانند پروتئین به اشتباه از کلیه ها عبور کرده و وارد ادرار می شوند. این آسیب دیابت به کلیه ها، نفروپاتی دیابتی نام دارد.
افراد مبتلا به فشار خون بالا بیشتر در ریسک ابتلا به نفروپاتی دیابتی قرار می گیرند. دیابت یکی از علل اصلی بیماری کلیوی است که در صورت درمان نشدن می تواند به نارسایی کلیوی منجر شود.
عوارض عصبی دیابت
دیابت روی اعصاب تاثیر گذار است و باعث به وجود آمدن مجموعه ای از اختلالات عصبی به نام نوروپاتی دیابتی می شود. قند خون بالا به اعصابی مرتبط با فرایندهای ناخودآگاه بدن از جمله هضم غذا، همچنین اعصابی که برای کنترل دست و پا هستند، آسیب وارد می کند.
بی حسی، درد، گزگز و خواب رفتن دست و پا از علائم نوروپاتی دیابتی به شمار می روند. در موارد شدیدتر، نوروپاتی دیابتی باعث از دست رفتن کامل حس لامسه در دست و پا می شود به طوری که فرد متوجه زخم یا عفونت های ایجاد شده نمی شود.
عوارض پوستی دیابت
حدود یک سوم افراد مبتلا به دیابت به بیماری ها یا اختلالات پوستی مبتلا می شوند. قند خون بالا زمینه ابتلا به انواع عفونت های قارچی و باکتریایی را ایجاد می کند. همچنین بیماری دیابت باعث کاهش اثربخشی سیستم ایمنی در التیام زخم ها، جراحت ها و مقابله با عفونت می شود. پیشرفت بیماری پوستی در دیابت می تواند به عوارض خطرناک تری تبدیل شود. اگرچه با تشخیص زود هنگام این بیماری های پوستی می توان آنها را درمان، و از عوارض شدیدتر جلوگیری کرد.
عوارض عفونی دیابت
دیابت نوع دو توانایی بدن در مقابله با عفونت ها را تضعیف می کند و باعث کند شدن عملکرد سیستم ایمنی می شود. با افزایش قند خون، گلوکز موجود در بافت ها افزایش پیدا می کند. در نتیجه رشد باکتری اتفاق می افتد و عفونت شدت می یابد. برخی از ارگان هایی که در معرض عفونت قرار دارند شامل مثانه، کلیه ها، واژن، پاها، پوست و لثه می شوند.
عوارض دیابت برای دندان ها
افراد مبتلا به دیابت بیشتر از سایر افراد در معرض ابتلا به بیماری های دهان و دندان قرار دارند. هرچه قند خون بالاتر باشد، عملکرد سیستم ایمنی و گلبول های سفید در برابر عفونت های دهان کاهش پیدا می کند. پلاک دندان به مرور زمان به پوسیدگی، بیماری لثه یا ژنژیویت (Gingivitis) و پریودنتیت (Periodontitis) می شود. بنابراین به علائم مشکلات لثه از جمله التهاب، قرمزی یا خونریزی لثه توجه داشته باشید.
عوارض دیابت برای معده
بیماری گاستروپارزی یا فلج معده یکی از عوارض جدی دیابت است. در بیماری گاستروپارزی، اعصاب موجود در معده آسیب دیده و به طور کامل کارکرد خود را از دست می دهند. هضم غذا در اثر این بیماری بیشتر از حالت طبیعی طول می کشد و تنظیم قند خون را دچار مشکل می کند. برای تشخیص بیماری فلج معده، انجام یکی از آزمایش های زیر ضروری است:
- درون بینی دستگاه گوارش بالایی (Esophagogastroduodenoscopy)
- رادیولوژی دستگاه گوارشی فوقانی (Upper GI)
- اسکن تخلیه معده (Gastric emptying scintigraphy)
عوارض چشمی دیابت
دیابت با آسیب زدن به رگ های خونی چشم ها و اعصاب مرتبط با بینایی، منجر به بیماری های متعدد بینایی می شود. در ادامه به برخی از مشکلات بینایی رایج ناشی از دیابت می پردازیم.
آب مروارید
ریسک ابتلا به آب مروارید یا کاتاراکت (cataracte) برای افراد مبتلا به دیابت، 2 لی 5 برابر بیشتر از سایر افراد است. آب مروارید نوعی بیماری است که مانع ورود نور به عدسی می شود. استفاده از عینک های آفتابی و عینک های دارای آنتی گلر (Anti Glare) با کاهش نورهای موجود در محیط، به درمان موارد خفیف تر کمک می کند. در موارد شدیدتر، انجام عمل جراحی ضروری است.
آب سیاه
در بیماری آب سیاه یا گلوکوم (Glaucoma)، فشار موجود در چشم افزایش پیدا می کند و خونرسانی به شبکیه و اعصاب بینایی محدود می شود. بیماری آب سیاه یکی از عوارض جدی دیابت است و می تواند به مرور زمان منجر به از دست دادن بینایی شود.
رتینوپاتی دیابتی
هرویان رنجوری یا رتینوپاتی دیابتی شامل هرگونه آسیب وارد شده به شبکیه چشم به دلیل بیماری دیابت می شود. در مراحل اولیه، مویرگ های پشت چشم ها متورم می شوند و کیسه های ریز روی آنها شکل می گیرد. در نتیجه، خونریزی و تورم شبکیه دید را مختل می کند.
این بیماری همچنین می تواند به شکل تکثیر شونده آن تبدیل شود. در این حالت، مویرگ های آسیب دیده شبکیه بسته می شوند و رگ های جدیدی شکل می گیرند. رگ های تازه ضعیف و شکننده اند و امکان خونریزی در آنها وجود دارد. رتینوپاتی دیابتی تکثیر شونده یکی از عوارض جدی دیابت است و می تواند باعث از دست دادن بینایی شود.
تورم لکه زرد شبکیه
ادم ماکولا (Macular edema) از اثرات رتینوپاتی دیابتی به شمار می رود. وقتی دیواره های مویرگ ها توانایی کنترل عبور مواد بین خون و شبکیه را از دست می دهند، خون به درون لکه زرد یا ماکولا ریزش می کند و باعث التهاب آن می شود. ماکولا حساس ترین بخش شکبیه چشم است و توانایی دیدن مستقیم و واضح به این بخش از شبکیه مربوط می شود. این بیماری علت اصلی تاری دید در افراد مبتلا به دیابت است. درمان هر چه سریع تر تورم لکه زرد، از عوارض شدیدتر جلوگیری می کند.
عوارض دیابت بارداری
دیابت بارداری درمان نشده و بالا رفتن قند خون، سلامت مادر و فرزند را تحت تاثیر قرار می دهد. یکی از عوارض دیابت بارداری، وزن بالای جنین در هنگام تولد است. در صورتی که قند خون مادر بیش از حد نرمال باشد، رشد جنین بیشتر از میزان طبیعی خواهد بود. در این حالت احتمال ضرورت جراحی سزارین و جراحت های زایمان افزایش می یابد. زایمان زودتر از موعد یکی دیگر از عوارض دیابت در بارداری است.
عوارض دیابت مادر بر جنین
درمان نشدن دیابت بارداری می تواند عوارضی از جمله سقط جنین داشته باشد. در مواردی که دیابت بارداری منجر به زایمان زودرس می شود، احتمال بروز برخی اختلالات در نوزاد وجود دارد. برای مثال، سندرم دیسترس حاد تنفسی، نوعی اختلال است که باعث تنگی نفس می شود. بروز مکرر هیپوگلیسمی یا قند خون پایین در نوزاد تازه متولد شده می تواند منجر به حمله صرع شود. از طریق تزریق وریدی گلوکز، قند خون نوزاد به حالت طبیعی بر می گردد.
عوارض دیابت بارداری بر مادر
دیابت بارداری ریسک ابتلا به فشار خون و پره اکلامپسی را افزایش می دهد. پره اکلامپسی یکی از عوارض خطرناک بارداری است که باعث بالا رفتن فشار خون می شود و اثرات جانبی دیگری دارد که سلامت مادر و جنین را تهدید می کنند. همچنین احتمال ابتلا به دیابت بارداری در بارداری های بعدی، یا ابتلا به دیابت نوع دو در سنین بالاتر وجود دارد.
عوارض دیابت پای دیابتی
زخم پای دیابتی یکی از رایج ترین عوارض دیابت است و در 15 درصد از افراد مبتلا به دیابت رخ می دهد. این زخم جراحتی باز است که در اثر از بین رفتن بافت پوست کف پا، و قرار گرفتن لایه های زیرین در معرض محیط، به وجود می آید. خونرسانی ضعیف، آسیب عصبی و وجود زخم یا آسیب دیدگی قبلی در پاها، از علل اصلی زخم پا هستند. پای دیابتی از عوارض جدی دیابت است و می تواند منجر به آسیب به تاندون، استخوان یا مفصل شود.
عوارض دیابت و تیروئید
تحقیقات نشان می دهند دیابت نوع نوع و اختلالات تیروئیدی به هم مرتبط هستند. پرکاری تیروئید باعث افت میزان انسولین و افزایش قند خون می شود. برخلاف پرکاری تیروئید، کم کالری تیروئید قند خون را به طرز چشم گیری کاهش می دهد. همچنین ابتلا به اختلالات تیروئیدی در افراد مبتلا به دیابت رایج تر از سایر افراد است.
عوارض دیابت در مردان
دیابت ریسک ابتلا به اختلال نعوظ در مردان را افزایش می دهد. اختلال یا ناتوانی نعوظ به حالتی گفته می شود که فرد به علت آن نمی تواند نعوظ خود را به مدت کافی برای انجام رابطه جنسی حفظ کند. در برخی موارد، داشتن یک سبک زندگی سالم، ورزش مستمر و کاهش استرس می تواند برای درمان اختلال نعوظ موثر باشد.
بخوانید : با مهمترین علائم دیابت در مردان آشنا شوید + روش های پیشگیری
عوارض دیابت در زنان
اگرچه آمار ابتلا به دیابت در زنان و مردان یکسان است، برخی از عوارض دیابت برای زنان متفاوت هستند. در ادامه به برخی از عوارض دیابت در زنان می پردازیم.
ریسک بیشتر عفونت دستگاه ادراری
عفونت مجاری ادراری یکی از رایج ترین عوارض دیابت در زنان است و همچنین می تواند مثانه را تحت تاثیر قرار دهد. آسیب عصبی یا نوروپاتی عصبی در اعصاب کننده مثانه، باعث دشوار شدن دفع ادرار می شود. بنابراین ادرار باقی مانده در مثانه یکی از علل اصلی عفونت است. عدم درک درد گاهی پیشرفت بیماری بدون اطلاع فرد می شود.
به هم خوردن چرخه قاعدگی
به هم خوردن چرخه قاعدگی و قاعدگی نامنظم، یکی از عوارض دیابت برای زنان مبتلا به دیابت نوع دو است. در برخی موارد احتمال تجربه قاعدگی طولانی تر، دردهای شدید و عقب افتادن قاعدگی وجود دارد. مصرف قند بیشتر در این دوران باعث تشدید درد قاعدگی می شود. قاعدگی سنگین در افراد مبتلا به دیابت به دلیل پاسخ غیرقابل پیش بینی هورمون های استروژن و پروژسترون به میزان انسولین است.
ریسک بیشتر ابتلا به بیماری قلبی
زنان مبتلا به دیابت بیشتر از مردان در معرض ابتلا به بیماری های قلبی قرار می گیرند. عامل هورمون استروژن، که در حالت طبیعی از زنان در برابر بیماری قلبی محافظت می کند، با افزایش قند خون تاثیر خود را از دست می دهد. بیماری قلبی می تواند به دلیل فشار خون بالا یا آسیب قند خون بالا به شریان ها به وجود بیاید.
بخوانید: علائم دیابت در زنان | 14 علامت دیابت در زنان که باید بدانید
عوارض دیابت کودکان
دیابت نوع دو همه ارگان های بدن، رگ های خونی، اعصاب، چشم ها و کلیه ها را تحت تاثیر قرار می دهد. عوارض بلند مدت دیابت به مرور زمان بروز می کنند. برخی از عوارض دیابت در کودکان عبارتند از:
- کلسترول بالا
- بیماری های قلبی
- آسیب عصبی
- بیماری کلیوی
- آسیب به بینایی
سخن پایانی
با توجه به عواملی مثل سن و وضعیت بیماری، راه های مختلفی برای جلوگیری از عوارض دیابت وجود دارد. با مصرف دارو، دریافت منظم انسولین، پرهیز از کم تحرکی و داشتن رژیم غذایی سالم می توان ریسک ابتلا به عوارض دیابت را کاهش داد.
سوالات متداول
چگونه از عوارض دیابت جلوگیری کنیم؟
برخی از راه های جلوگیری از عوارض دیابت عبارتند از سنجش منظم قند خون، مصرف داروهای تجویز شده، کنترل وزن، ورزش، ترک دخانیات و تحت نظر داشتن سایر عوامل خطر مثل فشار خون بالا.
آیا عوارض دیابت خطرناک اند؟
دیابت کنترل نشده در دراز مدت عوارض خطرناک و غیرقابل جبران به همراه دارد. قند خون بالا تمام ارگان های بدن را تحت تاثیر قرار می دهد و می تواند به نارسایی قلبی، از دست دادن بینایی و بیماری های عصبی منجر شود.
منابع: