خاکشیر یکی از بهترین درمان های خانگی برای پاکسازی کبد است. وجود فیبر بالا و خاصیت ضد التهابی خاکشیر برای درمان بیماری کبد چرب، قند خون بالا، کلسترول بالا، یبوست و سنگ کلیه فواید زیادی دارد.
همچنین می توان در کنار رژیم غذایی سالم، از خاکشیر برای کاهش وزن استفاده کرد. در این مقاله با فواید خاکشیر برای کبد و نحوه مصرف آن آشنا می شوید.
بیماری کبد چرب
بیماری کبد چرب غیر الکلی (NAFLD) به مجموعه ای از عوارض گفته می شود که به دلیل تجمع چربی در کبد به وجود می آیند. ریسک ابتلا به بیماری کبد چرب در افراد دارای اضافه وزن و مبتلا به دیابت نوع دو بیشتر است.
بیماری کبد چرب در مراحل اولیه علائم خطرناکی ندارد، اما با پیشرفت بیماری می تواند به آسیب شدید کبدی از جمله سیروز (التهاب کبد) و نارسایی کبدی منجر شود.
خاکشیر برای کبد مفید است؟
خاکشیر برای سلامت کبد فواید زیادی دارد. تحقیقات ثابت کرده اند مصرف خاکشیر به کاهش آنزیم های کبد، درمان مقاومت به انسولین، کنترل وزن، تنظیم قند خون و بهبود فیبروز هپاتیت کمک می کند.
مواد مغذی از جمله چربی های مفید امگا3 و امگا6، به همراه فیبر سرشار در خاکشیر می توانند برای پاکسازی کبد از سموم مفید باشند. همچنین خواص ضد التهابی خاکشیر برای جلوگیری از زخم های کبدی، نارسایی و سرطان کبد مفید است.
ارزش غذایی خاکشیر
در هر 100 گرم خاکشیر، حدود 534 کالری وجود دارد که این مقدار برابر 55 کالری در هر یک قاشق غذاخوری است. این دانه ها شامل 42% چربی، 29% کربوهیدرات و 18% پروتئین می شوند. هر 1 قاشق غذاخوری (10 گرم) خاکشیر دارای مواد مغذی زیر است:
- کالری: 55
- آب: 7%
- پروتئین: 1.9 گرم
- کربوهیدرات: 3 گرم
- شکر: 0.2 گرم
- فیبر: 2.8 گرم
- چربی: 4.3 گرم
میزان کربوهیدرات خاکشیر
خاکشیر از کربوهیدرات تشکیل شده است و 95% آن فیبر است. یعنی مقدار کربوهیدرات خالص و غیر از فیبر در خاکشیر بسیار کم است. در نتیجه خاکشیر در دسته مواد غذایی کم کربوهیدرات قرار می گیرد.
زیاده روی در مصرف کربوهیدرات، به خصوص کربوهیدرات فرآوری شده، می تواند برای بیماری کبد چرب مضر باشد. همچنین کربوهیدرات مازاد دریافتی به گلیکوژن، نوعی ذخیره کربوهیدرات، تبدیل شده و در سلول های چربی ذخیره می شوند. به همین دلیل خاکشیر با داشتن کربوهیدرات پایین می تواند انتخاب مناسبی برای افراد دارای کلسترول یا قند بالا باشد.
فیبر خاکشیر
2 قاشق غذاخوری (20 گرم) خاکشیر دارای 6 گرم فیبر است. این مقدار حدودا 15 تا 25 درصد از مقدار مصرف ضروری روزانه برای مردان و زنان را تامین می کند. محتویات فیبر درون خاکشیر شامل 20 تا 40 درصد فیبر محلول (موسیلاژ) و 60 تا 80 درصد فیبر نامحلول (سلولز و لیگنین) می شود. فیبر محلول به تنظیم قند و کلسترول خون کمک می کند. همچنین با تغذیه باکتری های مفید روده، برای کارکرد دستگاه گوارش مفید است.
پروتئین خاکشیر
خاکشیر شامل 18% پروتئین می شود. میزان آمینواسید های موجود در خاکشیر به حدود دانه های سویا می رسد. اگرچه خاکشیر برخی از آمینواسیدهای ضروری را دارد، این موارد شامل لیزین (یکی از آمینواسیدهای ضروری برای رشد) نمی شود. در نتیجه خاکشیر یک پروتئین گیاهی ناکامل است. با این وجود خاکشیر دارای آمینواسید های آرژینین و گلوتامین است که هر دو برای سیستم ایمنی و قلب دارای اهمیت هستند.
چربی خاکشیر
حدود 42% از محتویات ارزش غذایی خاکشیر را چربی تشکیل می دهد. در هر 1 قاشق (10 گرم) خاکشیر مقدار 4.3 گرم چربی وجود دارد. چربی موجود در خاکشیر شامل:
- 73% اسیدهای چرب چند غیر اشباع (polyunsaturated fatty acids)، از جمله اسیدهای چرب امگا6 و اسیدهای چرب امگا3 و آلفا لینولنیک اسید (ALA).
- 27% اسیدهای چرب تک سیر نشده (monounsaturated fatty acids) و چربی های اشباع شده.
خاکشیر یکی از غنی ترین منابع آلفا لینولنیک اسید است و مصرف آن به تامین این اسید چرب ضروری کمک می کند. همچنین وجود اسیدهای چرب امگا3 و امگا6، ریسک ابتلا به انواع بیماری های مزمن را کاهش می دهد. در نتیجه چربی های موجود در خاکشیر از نوع مفید هستند.
ویتامین های خاکشیر
خاکشیر منبع سرشار انواع ویتامین ها و مواد آلی است. این ویتامین ها عبارتند از:
- تیامین: نوعی از ویتامین های گروه B که با نام ویتامین B1 هم شناخته می شود. این ویتامین برای داشتن متابولیسم طبیعی و کارکرد اعصاب ضروری است.
- مس: مس یکی از مواد آلی ضروری به شمار می رود که در رشد، تکامل و انواع عملکردهای بدن نقش دارد.
- مولیبدن: خاکشیر سرشار از ماده آلی کمیاب مولیبدن است. این ماده آلی در حبوبات، دانه ها و غلات وجود دارد.
- منیزیم: یکی از مهم ترین مواد آلی برای بدن محسوب می شود. منیزیم در ساخت پروتئین، تنظیم قند خون، عملکرد سیستم عصبی و تولید انرژی نقش دارد.
- فسفر: این ماده آلی بیشتر در منابع سرشار از پروتئین یافت می شود. فسفر در سلامت استخوان و حفظ بافت پیوندی تاثیر دارد.
فواید خاکشیر برای کبد
خاکشیر برای کاهش التهاب کبد، تنظیم آنزیم های کبد، جلوگیری از سرطان کبد و درمان کبد چرب غیرالکلی خواص زیادی دارد که در ادامه به آنها می پردازیم.
خاکشیر برای آنزیم های کبدی
آسپارتات ترانس آمیناز(Aspartate transaminase) و آلانین آمینوترانسفراز(Alanine transaminase) که در آزمایش ها به اختصار با نام های AST و ALT شناخته می شوند، آنزیم های کبدی هستند. در صورتی که آنزیم ALT نسبت به آنزیم AST بیشتر باشد، به معنی وجود بیماری مزمن کبدی از جمله استئاتوهپاتیت غیرالکلی است.
از طرف دیگر بالا بودن آنزیم AST نسبت به آنزیم ALT ، می تواند نشان دهنده بیماری سیروز کبدی یا هپاتیت حاد باشد. تحقیقات نشان می دهد خاکشیر ترشح این دو آنزیم را کاهش می دهد و به این ترتیب به کنترل بیماری های مزمن کبدی کمک می کند.
خاکشیر برای چربی خون
خاکشیر دارای نوعی چربی به نام آلفا لینولنیک اسید (ALA) است که نوعی از چربی امگا3 اشباع نشده محسوب می شود. این چربی با ایجاد تعادل در مقدار کلسترول خون، به درمان هیپرلیپیدمی (Hyperlipidemia) یا بیماری چربی خون کمک می کند. علاوه بر این، چربی گیاهی (ALA) امگا3 برای پاکسازی کبد موثر است و در نتیجه باعث کاهش التهاب در کبد می شود. همچنین چربی های خاکشیر از کبد در برابر آسیب سلولی محافظت می کنند.
پاکسازی کبد با خاکشیر
یکی از مهم ترین ویژگی های خاکشیر، وجود دو نوع فیبر محلول و نامحلول است. مصرف فیبرهای محلول و نامحلول خواص زیادی از جمله از بین بردن بیماری، تنظیم قند خون، رفع عفونت کبد چرب و درمان دیوتیکولیت (التهاب روده) دارد. وجود فیبر محلول در خاکشیر باعث جذب آب زیاد و شکل ژله ای آن می شود که خواص زیادی برای گوارش، محدود کردن انسداد انسولین، کنترل وزن و رفع تجمع کلسترول در خون دارد.
فیبر نامحلول خاکشیر برای پاکسازی گوارش مفید است. دفع نامنظم یا اختلالات گوارشی از جمله یبوست، از دلایل تجمع سموم در بدن به شمار می روند. این سموم برای تصفیه در کبد انباشته می شوند و آن تحت فشار قرار می دهند. فیبر نامحلول خاصیت آب گریزی دارد و به حرکت غذا در سیستم گوارش، دفع منظم و درمان یبوست کمک می کند. به همین دلیل فیبر نامحلول از مواد غذایی ضروری برای سلامت کبد است.
خاکشیر برای لاغری
یکی دیگر از فواید خاکشیر برای کبد چرب، تاثیر در کاهش وزن است. کاهش وزن از مهم ترین روش های درمان بیماری کبد چرب به شمار می رود. فیبر محلول موجود در خاکشیر باعث کاهش اشتها می شود. با کنترل اشتها، کالری مصرفی به طور طبیعی کاهش پیدا می کند و منجر به کاهش وزن می شود.
همچنین فیبر در رشد باکتری های مفید گوارشی نقش دارد و از این طریق از چاقی و سندروم متابولیک جلوگیری می کند. این درشت مغذی در بدن تجزیه نمی شود و بدن در فرایند هضم آن کالری بیشتری می سوزاند. به این ترتیب فیبر متابولیسم را بالا می برد.
خواص ضد سرطانی خاکشیر
خاکشیر سرشار از ترکیبات گیاهی به نام لیگنین ها است که به علت داشتن خواص ضد سرطان مورد مطالعه و بررسی قرار گرفته اند. مقدار لیگنین موجود در خاکشیر 800 برابر سایر منابع گیاهی است. جلوگیری از سرطان کبد، پوست، خون و ریه، از خواص این ترکیب گیاهی به شمار می روند. همچنین لیگنین از سرطان سینه به خصوص در زنان در دوره بعد از یائسگی پیشگیری می کند.
خاکشیر برای قند خون
قند خون بالا و تشدید آسیب های کبدی رابطه مستقیم دارند. هرچه میزان قند خون در بیماران مبتلا به کبد چرب غیرالکلی بالاتر باشد، ریسک به وجود آمدن زخم های کبدی افزایش می یابد. زخم های مکرر در کبد با عوارض شدیدتری از جمله سیروز و نارسایی کبدی همراه است. در نتیجه تنظیم قند خون اهمیت زیادی برای جلوگیری از این عوارض دارد.
طبق یافته های تحقیقات، خاکشیر با جلوگیری از مقاومت به انسولین، باعث کاهش قند خون می شود. مصرف خاکشیر به خصوص برای افراد مبتلا به دیابت نوع دو مفید است.
طریقه صحیح مصرف خاکشیر برای کبد چرب
روش های مختلفی برای مصرف خاکشیر وجود دارند. مراحل زیر را برای آماده کردن خاکشیر دنبال کنید:
- ابتدا 2 قاشق غذاخوری خاکشیر را در یک ظرف بریزید و به طور کامل آب کشی کنید تا گرد و غبار یا سنگ ریزه های آن جدا شوند. وقتی خاکشیر به شفافیت مناسب رسید، اجازه بدهید به مدت 10 الی 20 دقیقه داخل آب بماند.
- در این مرحله، خاکشیر آب جذب کرده و حالت ژله ای پیدا کرده است. خاکشیر را در یک لیوان آب جوش یا آب ولرم بریزید و ناشتا مصرف کنید.
جوشاندن خاکشیر برای کبد چرب
با جوشاندن خاکشیر برای کبد چرب، می توانید دمنوشی مفید با انواع عصاره های دلخواه تهیه کنید. 2 قاشق غذاخوری خاکشیر را به مدت 10 دقیقه بجوشانید. نوشیدن این جوشانده با معده خالی فواید بیشتری دارد.
برای خواص درمانی بیشتر، می توانید در جوشانده خاکشیر از آبلیمو، دم کرده خارمریم یا ریشه قاصدک استفاده کنید. اضافه کردن طعم دهنده هایی مثل گلاب یا عسل دلخواه می باشد. در صورتی که قند خون بالا دارید از مصرف عسل پرهیز کنید.
خاکشیر و آبلیمو برای کبد چرب
استفاده از آب لیمو در جوشانده خاکشیر برای پاکسازی کبد مفید است. آب لیمو دارای ویتامین C و آنتی اکسیدان است که می تواند از تشدید بیماری کبد چرب جلوگیری کند. همچنین ترکیبی به نام نارینگنین در آب لیمو وجود دارد که التهاب کبد ناشی از کبد چرب و کلسترول بالا را کاهش می دهد. برای تهیه دمنوش خاکشیر و آبلیمو، کافی است قبل از مصرف خاکشیر به آن 2 قاشق آب لیمو تازه اضافه کنید.
خاکشیر را کی بخوریم؟
بهترین زمان برای مصرف خاکشیر صبح ها و با معده خالی است. دمنوش خاکشیر را ناشتا مصرف کنید به طوری که حداقل نیم ساعت بین صبحانه و دمنوش فاصله زمانی باشد. در صورتی که روزانه بیش از یک بار خاکشیر مصرف می کنید، بعد از شام زمان مناسبی است. نوشیدن خاکشیر در این زمان به بهبود عملکرد روده کمک می کند. همچنین به دلیل کند شدن هضم غذا و کاهش جذب شکر در جریان خون، برای تنظیم قند خون موثر است.
سخن پایانی
خاکشیر سرشار از فیبر و اسیدهای چرب امگا3، از جمله آلفا لینولنیک اسید است. همچنین خاکشیر دارای نوعی فیتواستروژن است که لیگنین نامیده می شود و به هورمون استروژن شباهت دارد. وقتی دمنوش خاکشیر قبل از غذا مصرف شود، میزان گرسنگی و جذب کلسترول از غذاها را کاهش می دهد. از این دانه برای درمان دیابت، کبد چرب، چاقی، التهاب کلیه در بیماری لوپوس و یبوست استفاده می شود.
سوالات متداول
آیا خاکشیر چاق کننده است؟
خاکشیر چاق کننده نیست. این دانه خواص ضد التهابی و فیبر سرشار دارد که منجر به کاهش وزن می شود.
خاکشیر برای چربی خون مفید است؟
خاکشیر میزان کلسترول کل و کلسترول مضر لیپوپروتئین با چگالی کم (LDL) را کاهش می دهد. تحقیقات نشان می دهد مصرف مداوم 4 قاشق غذاخوری (30 گرم) خاکشیر در روز به کاهش 15 درصدی چربی خون منجر می شود.
منابع: