دیابت نوعی اختلال مزمن شایع است که در نتیجه سطح قند خون بسیار بالا ایجاد می شود و سلامت فرد را به طور جدی تهدید می کند. دیابت بر سه نوع است: دیابت نوع 1، دیابت نوع 2 و دیابت بارداری.
علاوه بر مصرف داروهای کاهنده قند خون، تغییر عادات تغذیه ای و داشتن رژیم غذای سالم، مکملی برای کنترل دیابت است. یکی از مواردی که می تواند به این منظور مورد استفاده افراد دیابتی قرار گیرد، کاکائو است.
در سال های اخیر مشخص شده است که کاکائو به عنوان یک ابر غذای قوی در بهبود علائم چند بیماری از جمله بیماری دیابت و محافظت از قلب موثر است.
در این مقاله ابتدا در مورد کاکائو صحبت می کنیم و سپس به تاثیر کاکائو بر دیابت می پردازیم.
کاکائو چیست؟
درخت کاکائو دارای میوه هایی زرد رنگ و به اندازه یک خیار است. درون میوه حاوی 25 تا 45 دانه می باشد. دانه کاکائو از دانه خشک و تخمیر شده میوه درخت کاکائو به دست می آید. کاکائو به شکل خام، پودر، کره و خمیر مورد استفاده قرار می گیرند.
از گذشته تا امروز دانه های کاکائو برای اهداف دارویی مختلف کاربرد داشته است. “نوشیدنی خدایان” نامی بود که اینکاها بر روی آن گذاشته بودند.
به دلیل این که کاکائو در سال های اخیر بیشتر در انواع شیرینی جات و دسرها مورد استفاده قرار می گیرد، اکثر مردم تصور ناسالمی از آن دارند. اما در واقع این طور نیست و مصرف کاکائو به صورت سالم همراه با مزایای ثابت شده ای برای بیماران دیابتی است.
فواید کاکائو برای دیابت
برخی از مزایای کاکائو برای کمک به بیماران دیابتی به شرح زیر است:
- کاهش فشار خون با مصرف کاکائو
یکی از مشکلات بیماران دیابتی، فشار خون بالا است که می تواند مشکلات قلبی به همراه داشته باشد. بنابراین کاهش فشار خون در این افراد ضروری است.
تحقیقی با حضور گروهی متشکل از 60 فرد مبتلا به دیابت نوع 2 و در سال 1394 شمسی انجام شد. این افراد به 2 گروه تقسیم شدند:
گروه اول شکلات بدون کاکائو و گروه دوم شکلات تلخ مصرف کردند. پس از 8 هفته نتایج نشان داد که گروه دوم کاهش قابل توجهی در فشار خون تجربه کردند. این مطالعه نشان داد که پلی فنول های موجود در کاکائو بدون افزایش وزن و التهاب و با مدیریت مناسب سطح قند خون، دارای اثرات کاهنده فشار خون در بیماران مبتلا به دیابت نوع 2 است.
بخوانید : آیا افراد دیابتی می توانند نوشابه رژیمی بنوشند؟
- کاهش سطح قند خون توسط فلاوانول های کاکائو
کاکائو نقش فعالی در تنظیم نشانگرهای متابولیک خون ایفا می کند.
مطالعات بر روی مدل های حیوانی نشان می دهند که ترکیباتی به نام فلاوانول موجود در کاکائو یک عامل کاهنده قند خون و همچنین کاهنده کلسترول بد خون و تری گلیسیرد هستند. با مصرف کاکائو کلسترول خوب افزایش می یابد و با کنترل قند خون، شرایط دیابت بهبود می یابد.
- کاکائو و افزایش نرخ متابولیسم در افراد چاق
مطالعه ای در سال 2008 و به مدت بیش از 4 هفته بر روی مدل حیوانی مبتلا به چاقی و دیابت انجام شد. در این تحقیق تمرکز بر تاثیر ترکیبات شیمیایی کاکائو مانند پلی فنل ها و متیل گزانتین بر نشانگرهای بیولوژیک بود و با استفاده از تست تحمل گلوکز خوراکی که نشان دهنده توانایی بدن در استفاده از قند می باشد، مشخص شد که کاکائو در مهار تغییرات منفی ناشی از دیابت موثر است. این آزمایش با افزایش نرخ متابولیسم به دلیل بهبود فعالیت آنزیم سوپراکسید دیسموتاز روبرو بود.
بنابراین مشخص شد کاکائو می تواند خطر چاقی و ابتلا به دیابت را کاهش دهد.
- کاهش التهاب و بهبود حساسیت به انسولین توسط کاکائو
قند خون بالا در بیماران دیابتی خطر التهاب و مقاومت به انسولین را افزایش می دهد. ادامه این روند باعث آسیب به رگ های خونی می شود.
تحقیقات نشان می دهند ترکیبات پلی فنولی کاکائو یک درمان طبیعی برای کاهش سطح نشانگرهای التهابی و بهبود حساسیت به انسولین به شمار می رود و به نوبه خود در پیشگیری از دیابت نوع 2 موثر است.
- تسکین علائم دیابت توسط آنتی اکسیدان های کاکائو
رادیکال های آزاد که ترکیبات شیمیایی مضری برای سلامتی بدن هستند توسط ترکیبات آنتی اکسیدان قابل مهار هستند. عدم تعادل بین تولید رادیکال های آزاد و سرعت حذف آن ها، با ایجاد استرس اکسیداتیو یک وضعیت سمی در بدن ایجاد می کند. استرس اکسیداتیو در افراد دیابتی تاثیر مخربی بر سلامت قلب دارد.
ترکیبات آنتی اکسیدانی کاکائو موسوم به پلی فنول ها با از بین بردن رادیکال های آزاد و کاهش استرس اکسیداتیو از آسیب به قلب و تشدید عوارض دیابت جلوگیری می نماید.
- کاکائو و تاثیر بر میکروب های روده و جلوگیری از تشدید دیابت
شواهد علمی نشان دهنده ارتباط مستقیم میکروبیوت روده و میزان دیابت در افراد است.
انجمن دیابت آمریکا اعلام کرده است که در مدل های حیوانی، چاقی و تغییرات ایجاد شده در میکروبیوتای روده با مکانیسم های مختلف بر افزایش چاقی، مقاومت به انسولین و دیابت میزبان تاثیرگذار است.
کاکائو به عنوان یک ماده ضد میکروب و محافظ شناخته شده است که می تواند در بازیابی فلور سالم روده موثر باشد و خطر ابتلا به دیابت را کاهش دهد.
- مصرف شکلات و کاهش خطر ابتلا به دیابت
نتایج تحقیقات نشان می دهد مصرف شکلات تلخ به وِیژه استفاده طولانی مدت آن باعث افزایش بهبود حساسیت به انسولین می شود. با افزایش مصرف شکلات به دلیل وجود ترکیبات پلی فنولی که دارای خواص ضد دیابت هستند خطر ابتلا به دیابت و نیز خطر سکته قلبی و مغزی کاهش می یابد.
- کاکائو و تقلید فعالیت انسولین در بدن
دیابت در نتیجه عدم تعادل در متابولیسم گلوکز به وجود می آید. ترکیبات پروسیانیدین موجود در کاکائو می توانند باعث سنتز گلیکوژن و افزایش جذب قند در غیاب انسولین شوند. در واقع این ترکیبات با تقلید فعالیت انسولین، به عنوان مکملی برای انسولین عمل می نماید.
کاکائو از دو طریق می تواند بر سطح قند خون موثر باشد یکی با تقلید فعالیت انسولین و دیگری با بهبود حساسیت به انسولین. در نتیجه می تواند یک درمان طبیعی برای دیابت باشد.
دوز مصرف کاکائو
تحقیقات بیشتری برای تعیین دوز مناسب و بهینه مصرف کاکائو یا شکلات تلخ به منظور بهره مندی از فواید سلامتی آن مورد نیاز است. اما در حالت کلی 25 تا 40 گرم شکلات تلخ که حاوی 85 درصد کاکائو باشد، توصیه می شود. در نظر داشته باشید که شکلات سفید چنین فوایدی را ندارد.
موارد احتیاط مصرف کاکائو
- برای مصرف حتما شکلات تلخ یا کاکائوی بدون شیر و شکر را انتخاب کنید، زیرا قند افزوده مدیریت دیابت را سخت می کند.
- دقت داشته باشید که کاکائو می تواند زمینه حساسیت در افرادی باشد که مستعد آلرژی غذایی هستند. حساسیت به کاکائو می تواند با کهیر، حالت تهوع و استفراغ، تنگی نفس، تورم لب، زبان، گلو و گرفتگی معده همراه باشد. بنابراین باید برای مصرف، با کمترین میزان، شروع به افزودن کاکائو در رژیم غذایی خود کنید و بعد از اطمینان از عدم واکنش های آلرژیک، مصرف آن را تا حد اعتدال بالا برید.
- مصرف بیش از حد کاکائو و شکلات تلخ با اختلالات اضطرابی همراه است.
- مصرف کاکائو ممکن است با داروهای مصرفی تداخل و اثر بخشی آن ها را مختل نماید. در این موارد توصیه می شود کاکائو چند ساعت بعد از دارو مصرف شود.
- ماده شیمیایی به نام تیرامین که در کاکائو یافت می شود می تواند در برخی افراد منجر به سردرد شود.
- اگزالات موجود در کاکائو با افزایش دفع اگزالات از کلیه ها، می تواند سنگ کلیه را تشدید و سلامتی فرد را به خطر اندازد.
- مصرف بیش از حد شکلات با رقیق شدن خون، خطر خونریزی و کبودی را در افرادی که از داروهای رقیق کننده خون استفاده می کنند، افزایش می دهد.
- مصرف کاکائو به دلیل مختل کردن روند لخته شدن خون، باید 2 هفته قبل از جراحی متوقف شود.
- کافئین موجود در کاکائو در مقادیر زیاد علائم بیماری التهابی روده مثل اسهال را تشدید می نماید. همچنین شرایط بیماری رفلاکس معده را وخیم تر می نماید.
- کافئین کاکائو همچنین در زنان باردار با خطراتی چون سقط جنین، زایمان زود رس و کم وزنی نوزاد همراه است و در زنان شیرده باعث ایجاد اختلالات معده در نوزاد می شود.
- در افراد مبتلا به بیماری قلبی، کافئین کاکائو می تواند ضربان نامنظم قلب را باعث شود و فشار خون را بالا ببرد، بنابراین مصرف آن باید محدود گردد.
- مصرف شکلات می تواند باعث افزایش قند خون افراد دیابتی شود و توصیه می شود این افراد از مصرف شکلات بپرهیزند.
تمام این موارد هشدار می دهند که قبل از مصرف کاکائو حتما با پزشک خود مشورت کنید.