در بیماری پیش دیابت، قند خون از میزان نرمال بالاتر و از محدوده مشخص شده برای دیابت نوع دو پایین تر است. تحقیقات نشان می دهد در 5 تا 15 درصد از موارد، بیماری پیش دیابت به دیابت نوع دو تبدیل می شود. درمان پیش دیابت و کنترل قند خون در زمان مناسب، می تواند از عوارض جدی تر بیماری دیابت نوع دو جلوگیری کند.
در این مقاله با پیش دیابت و راه های درمان آن آشنا می شوید.
پیش دیابت
در بیماری پیش دیابت، قند خون از حد نرمال بالاتر و از میزان قند خون بیماران مبتلا به دیابت نوع دو کمتر است. میزان نرمال گلوکز خون برابر با 70 تا 99 میلی گرم در دسی لیتر (mg/dL) است. قند خون در بیماری پیش دیابت که به آن دیابت مرزی هم گفته می شود، برابر با 100 الی 125 میلی گرم در دسی لیتر است.
طبق انجمن دیابت آمریکا، ریسک ابتلا به دیابت نوع دو برای بیماران مبتلا به پیش دیابت و بالای 45 سال، به 14% می رسد. خوشبختانه می توان پیش دیابت را درمان و از دیابت نوع دو جلوگیری کرد.
روش تشخیص پیش دیابت
طبق انجمن دیابت آمریکا (ADA)، انجام آزمایش غربالگری دیابت به بزرگسالان بالاتر از 35 سال توصیه می شود. همچنین برای افراد زیر 35 سال که دارای اضافه وزن یا سایر عوامل خطر دیابت نوع دو هستند، انجام غربالگری دیابت برای بررسی میزان قند خون مفید است.
علاوه بر این، روش های مختلفی برای تشخیص پیش دیابت وجود دارند که در ادامه به آنها می پردازیم.
تست هموگلوبین (A1C)
این آزمایش میزان متوسط قند خون در 2 الی 3 ماه گذشته را نشان می دهد. به طور کلی تفسیر نتایج حاصل از آزمایش هموگلوبین A1C به این ترتیب است:
- زیر 5.7% نشان دهنده قند خون نرمال
- بین 5.7% تا 6.4% نشان دهنده پیش دیابت
- 5% و بالاتر در دو آزمایش مجزا نشان دهنده بیماری دیابت نوع دو
آزمایش قند خون ناشتا
برای انجام آزمایش قند خون باید حداقل 8 ساعت ناشتا بوده باشید. در نتایج این تست، میزان قند خون در واحد میلی گرم در دسی لیتر (mg/dL) سنجیده می شوند. قند خون کمتر از mg/dL 100، میزان نرمال قند خون را نشان می دهد. در صورتی که قند خون بین mg/dL 100 تا mg/dL 125 باشد، فرد به پیش دیابت مبتلا است. در بیماری دیابت نوع دو قند خون به mg/dL 125 و بالاتر می رسد.
تست تحمل گلوکز خوراکی
این تست جز در موارد بارداری، کمتر به کار برده می شود. برای انجام این آزمایش باید ناشتا باشید و در محل آزمایش مایعات شیرین بنوشید. میزان قند خون در طول دو ساعت بعدی مورد آزمایش قرار می گیرد. در نتایج این آزمایش، دسته بندی بیماری ها به این ترتیب است:
- کمتر از 140 mg/dL نشان دهنده قند خون نرمال
- بین 140 تا 199 mg/dL نشان دهنده پیش دیابت
- 200 mg/dL و بالاتر بعد از دو ساعت، نشان دهنده دیابت نوع دو
علائم پیش دیابت
بیشتر افراد مبتلا به پیش دیابت علائمی تجربه نمی کنند. به همین دلیل مراجعه به پزشک برای تحت نظارت داشتن قند خون و انجام آزمایش پانل متابولیک پایه، ضروری است. فقط از طریق انجام آزمایش خون می توان از وجود بیماری پیش دیابت اطمینان حاصل کرد.
در موارد نادرتر، علائم پیش دیابت عبارتند از: تاری دید، تکرر ادرار، تشنگی شدید، احساس خستگی و ضعف، تیرگی پوست در گردن و زیربغل، رشد تومورهای ریز روی پوست و رسوب شبکیه چشم (رتینوپاتی دیابتی).
علائم پیش دیابت در زنان
برخی از علائم رایج پیش دیابت در زنان شامل موارد زیر است:
- عفونت قارچی و عفونت دستگاه مجاری ادراری
- کاهش میل جنسی
- دوره قاعدگی طولانی و شدیدتر
- خشکی واژن
بخوانید : علائم دیابت در زنان | 14 علامت دیابت در زنان که باید بدانید
علل پیش دیابت
از علل اصلی پیش دیابت می توان به مقاومت به انسولین اشاره کرد. انسولین هورمونی است که در پانکراس ساخته می شود و برای تنظیم قند خون مورد استفاده قرار می گیرد.
مقاومت به انسولین زمانی اتفاق می افتد که سلول های ماهیچه ها، چربی و کبد، در استفاده از انسولین دچار اختلال می شوند؛ در نتیجه، قند خون افزایش پیدا می کند. عوامل مختلفی در ابتلا به مقاومت به انسولین تاثیر دارند.
علل مقاومت به انسولین
مهم ترین علل پیش دیابت و مقاومت به انسولین عبارتند از: ژنتیک، اضافه وزن و چربی احشایی مازاد در بدن، کم تحرکی، تغذیه ناسالم و مصرف غذاهای فرآوری شده، مصرف بیش از حد کربوهیدرات و چربی های اشباع، برخی از داروها از جمله مصرف استروئید در دراز مدت، اختلالات هورمونی مثل (هیپوتیروئیدی) کم کاری تیروئید و سندرم کوشینگ، استرس مزمن و کم خوابی.
عوارض پیش دیابت
پیشرفت پیش دیابت و بالا رفتن قند خون می تواند منجر به بیماری دیابت نوع دو شود. بیماری دیابت نوع دو در صورتی که تحت کنترل و درمان قرار نگیرد عوارض خطرناکی برای سلامتی دارد.
اگرچه پیش دیابت قابل درمان و علائم آن قابل جبران هستند، آسیب های دیابت نوع دو معمولا غیرقابل جبران اند. به همین دلیل پیشگیری از این بیماری در مرحله پیش دیابت از اهمیت بالایی برخوردار است. عوارض دیابت عبارتند از:
- حمله قلبی و سکته
- بیماری های مربوط به بینایی (رتینوپاتی دیابتی)
- بیماری های کلیوی (نفروپاتی دیابتی)
- آسیب عصبی (نوروپاتی دیابتی)
آیا پیش دیابت قابل درمان است؟
پیش دیابت قابل درمان است و می توان با درمان آن از ابتلا به دیابت نوع دو جلوگیری کرد. برخی از عوامل خطری که ریسک ابتلا به دیابت نوع دو را افزایش می دهند عبارتند از چاقی، رژیم غذایی ناسالم و مصرف کربوهیدرات بالا، تحرک کم و استرس مزمن. به همین دلیل تغییر سبک زندگی مهم ترین روش درمان پیش دیابت محسوب می شود.
درمان پیش دیابت
اولین و مهم ترین گام برای درمان پیش دیابت، تغییر رژیم غذایی و داشتن تحرک بالا است. تحقیقاتی درباره افراد مبتلا به پیش دیابت نشان می دهد تعهد به این تغییرات در طولانی مدت با کاهش 58 درصدی ریسک ابتلا به دیابت همراه بوده است.
راه های درمان پیش دیابت عبارتند از: داشتن رژیم غذایی غنی از فیبر و پروتئین، محدود کردن مصرف کربوهیدرات و توجه به مقدار کالری مصرفی روزانه، ورزش مستمر، کنترل وزن و مصرف داروهای تجویزی.
رژیم غذایی کم کربوهیدرات
تحقیقات نشان می دهد یک رژیم غذایی کم کربوهیدرات به بهبود میزان گلوکز خون، کاهش وزن و درمان مقاومت به انسولین کمک می کند. اگرچه بیشتر تحقیقات انجام شده درباره تاثیر رژیم کم کربوهیدرات روی دیابت نوع دو هستند، این فواید شامل افراد مبتلا به پیش دیابت هم می شوند.
رژیم های کم کربوهیدرات مصرف روزانه کربوهیدرات را به 26% از کالری روزانه کل، یا حدود 130 گرم در روز، محدود می کنند.
مصرف غذاهای مغذی
برای داشتن یک رژیم غذایی سالم، از غذاهای فرآوری نشده و دارای مواد مغذی بیشتر استفاده کنید. جایگزین کردن منابع غلات کامل با کربوهیدرات فرآوری شده مثل نان و برنج سفید، در کاهش قند خون در طولانی مدت تاثیرگذار است. از مصرف نوشیدنی ها و خوراکی های سرشار از شکر افزودنی پرهیز کنید.
همچنین افزایش مصرف غذاهای سرشار از فیبر از جمله میوه ها، سبزیجات و غلات کامل، در کاهش وزن موثر است.
ورزش
داشتن فعالیت فیزیکی بالا و ورزش کردن از راه های درمان پیش دیابت و جلوگیری از دیابت نوع دو به شمار می رود. انجام دادن روزی 30 دقیقه فعالیت ورزشی از جمله پیاده روی، تمرینات هوازی یا استقامت، برای حداقل 5 روز در هفته توصیه می شود.
طبق مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری آمریکا (CDC)، انجام 30 دقیقه ورزش روزانه و کاهش 5 تا 7% از وزن بدن، ریسک ابتلا به دیابت نوع دو را تا 58% کاهش می دهد.
رژیم پیش دیابت
در یک رژیم غذایی مناسب برای پیش دیابت، کلان مغذی های فیبر و پروتئین باید به مقدار کافی مصرف شوند. مقدار و نوع کربوهیدرات مصرفی در هر وعده روی میزان قند خون تاثیر می گذارد. غذاهای سرشار از کربوهیدرات فرآوری شده و زود هضم، باعث افزایش سریع قند خون می شود.
به همین دلیل جایگزین کردن غلات کامل مثل نان سبوس دار و برنج قهوه ای با غلات فرآوری شده، می تواند از نوسانات قند خون جلوگیری کند.
چگونه از پیش دیابت جلوگیری کنیم؟
برخی از توصیه های سلامت برای جلوگیری از پیش دیابت عبارتند از:
- مصرف غذاهای دارای فیبر مثل میوه ها، سبزیجات بدون نشاسته، مغزها، دانه ها، حبوبات و غلات کامل را افزایش دهید.
- مصرف غذاها و نوشیدنی های دارای شکر افزودنی را محدود کنید.
- حداقل 150 دقیقه فعالیت فیزیکی در هفته داشته باشید.
- از استعمال دخانیات پرهیز کنید.
- با استفاده از مدیتیشن، یوگا و تمرینات تنفس، استرس خود را کنترل کنید.
- خواب کافی و باکیفیت داشته باشید.
بهترین دارو برای پیش دیابت
در اغلب موارد افراد مبتلا به پیش دیابت نیازمند مصرف دارو نیستند. داروهای تنظیم قند خون زمانی برای این افراد تجویز می شوند که تغییر دادن رژیم غذایی و کاهش وزن در درمان پیش دیابت موثر نبوده باشند. با این وجود می توان از متفورمین برای کاهش قند خون استفاده کرد.
متفورمین برای پیش دیابت
قرص متفورمین رایج ترین دارو برای درمان پیش دیابت محسوب می شود که در دسته داروهای بی‌گوانید (biguanide) قرار می گیرد. متفورمین میزان انسولین ساخته شده و وارد شده به جریان خون را کاهش و میزان حساسیت بافت ماهیچه به انسولین را افزایش می دهد.
به این ترتیب جذب انسولین در ماهیچه بهبود پیدا می کند و گلوکز برای تامین انرژی مورد استفاده قرار می گیرد. برخی از اثرات جانبی احتمالی متفورمین عبارتند از:
- اسهال
- حالت تهوع
- استفراغ
- سردرد
- سوء هاضمه
پیش دیابت در کودکان
پیش دیابت در کودکان به نوعی هشداری برای تنظیم قند خون و کنترل وزن است. کودک مبتلا به پیش دیابت لزوما به بیماری دیابت نوع دو مبتلا نمی شود. با این وجود باید با تغییر رژیم غذایی، افزایش تحرک و حفظ وزن مناسب، از دیابت نوع دو جلوگیری کرد.
توصیه می شود غذاهای فرآوری شده و خوراکی های دارای شکر افزودنی در رژیم غذایی کاهش داده شوند و کودک روزانه حداقل یک ساعت فعالیت فیزیکی داشته باشد.
تشخیص پیش دیابت در کودکان
با رایج تر شدن چاقی و اضافه وزن در کودکان، ریسک ابتلا به دیابت نوع دو در این گروه سنی افزایش پیدا کرده است. انجام آزمایش قند خون برای کودکانی که دارای عوامل خطر دیابت نوع دو هستند، توصیه می شود.
برخی از این موارد عبارتند از چاقی، سابقه خانوادگی دیابت نوع دو، وزن پایین هنگام تولد و دیابت بارداری مادر. بازه های میزان قند خون نرمال، پیش دیابت و دیابت برای کودکان و بزرگسالان برابر هستند.
بهترین دمنوش برای پیش دیابت
یکی از بهترین درمان های گیاهی برای کاهش قند خون، زنجبیل است. زنجبیل خواص ضدالتهابی دارد و برای درمان ناراحتی های گوارشی هم مورد استفاده قرار می گیرد. تحقیقات نشان می دهد مصرف زنجبیل به کاهش مقاومت به انسولین در افرادی که قند خون بالا دارند کمک می کند.
استفاده از پودر زنجبیل، اضافه کردن زنجبیل تازه به چای و تهیه دمنوش زنجبیل برخی از راه های مصرف این داروی گیاهی هستند.
سخن پایانی
درمان نشدن پیش دیابت می تواند عوارض خطرناکی از جمله دیابت نوع دو، بیماری های قلبی و سکته به همراه داشته باشد. پیش دیابت قابل درمان است و می توان با داشتن یک سبک زندگی سالم، قند خون را کاهش داد. علاوه بر دنبال کردن یک رژیم غذایی سالم و فعالیت فیزیکی مستمر، با مصرف دارو می توان از بیماری دیابت نوع دو جلوگیری کرد.
سوالات متداول
آیا پیش دیابت خطرناک است؟
با بالا رفتن قند خون ریسک ابتلا به دیابت نوع دو در افراد مبتلا به پیش دیابت افزایش می یابد. دیابت نوع دو عوارض جدی و جبران ناپذیری از جمله بیماری های قلبی، سکته، آسیب به بینایی و آسیب های عصبی دارد.
فرق پیش دیابت و دیابت چیست؟
در پیش دیابت قند خون بین 100 تا 125 mg/dL و در بیماری دیابت نوع دو قند خون بالاتر از 125 mg/dL است.