دیابت و رژیم دیابتی + نمونه رژیم غذایی دیابتی

مهمترین نکته در پیشگیری و کنترل دیابت رعایت رژیم غذایی دیابت است. رژیم دیابتی یک رژیم کم کربوهیدرات، پر پروتئین و پر فیبر است که بر پایه توزیع کربوهیدرات در وعده های غذایی طراحی میشود. در ادامه به تعریف دیابت و توضیح انواع دیابت و رژیم های دیابتی میپردازیم.

دیابت چیست؟

دیابت یک بیماری متابولیک مزمن ناشی از مقاومت به انسولین در بدن است. مهمترین علت دیابت رژیم غذایی نامناسب است. مصرف مواد غذایی شیرین و پر کربوهیدرات باعث ترشح انفجاری انسولین میشود.

اگر رژیم غذایی شما بیشتر از مواد غذایی شیرین تشکیل شده باشد، این ترشح مدام و مکرر انسولین، به همراه علل دیگری مانند سابقه ی خانوادگی، استرس و اضطراب، باعث حالتی التهابی به نام مقاومت به انسولین میشود.

غذا برای اینکه به مصرف سلول های بدن برسد، به قند تبدیل میشود، انسولین مسئول وارد کردن قند موجود در غذا ها به سلول های بدن است. در نتیجه در بدن افراد دیابتی، قند نمیتواند به مصرف سلول ها برسد و در خون باقی میماند، به همین دلیل قند خون بالا میرود. بهترین راه پیشگیری و کنترل دیابت، رعایت رژیم دیابتی است.

انوع دیابت

دیابت بسته به اینکه به چه علت ایجاد شده باشد به چند دسته تقسیم میشود. در ادامه به معرفی انواع دیابت و رژیم دیابتی مناسب میپردازیم.

دیابت نوع 1:

دیابت نوع 1 یکی از انواع دیابت است که در آن، بیماری در سنین کودکی یا نوجوانی بروز میکند. در دیابت نوع 1، انسولین به علت مشکل ژنتیکی در بدن فرد تولید نمیشود. این افراد معمولا به علت بالا بودن قند خون، دچار بی اشتهایی هستند و ظاهر لاغری دارند. درمان معمول در دیابت نوع 1، تزریق مرتب انسولین به همراه رعایت رژیم دیابتی است.

در طراحی رژیم غذایی دیابت نوع 1، به علت کم سن بودن بیماران، میتوان از غذاهای بدون قند برای بیماران دیابتی استفاده کرد.

دیابت نوع 2:

دیابت نوع 2 یکی از انواع دیابت است که احتمال بروز آن با افزایش سن، بالا میرود. عواملی مانند ژنتیک، عادات رفتاری، اضافه وزن، استرس و اضطراب و بیماری های زمینه ای مانند فشار خون و بیماری های قلبی عروقی و  در ابتلا به دیابت نوع 2 موثر است، اما مهمترین عامل رژیم غذایی است.

راه اصلی پیشگیری از دیابت نوع 2، رعایت رژیم دیابتی است. رژیمی که در آن مصرف قند ساده محدود باشد و کربوهیدرات رژیم غذایی در وعده ها توزیع شده باشد.

درمان دیابت 2 یا از طریق قرص های قند، و یا در مراحل پیشرفته ی بیماری از طریق تزریق انسولین انجام میگیرد. در هر دو رویکرد درمانی رعایت رژیم دیابت نوع 2 لازم و ضروری است.

بدون داشتن یک رژیم دیابتی خوب، بیماری علی رغم مصرف مرتب قرص و انسولین، پیشرفت خواهد کرد و باعث عوارضی چون زخم پای دیابتی، عفونت های مقاوم به درمان و عوارضی بر روی چشم (رتینوپاتی دیابتی) میشود.

دیابت بارداری

دیابت بارداری (GDM) یکی از انواع دیابت است که در دوران بارداری به علت ترشح هورمون های ضد انسولینی از جفت ترشح میشود. اگر فرد مستعد دیابت نباشد، این هورمون ها تداخلی در بدن ایجاد نمیکنند. معمولا در مادرانی که رژیم غذایی نامناسبی دارند، دیابت بارداری ایجاد میشود.

از آنجایی که بالا بودن قند خون میتواند به جنین آسیب بزند، دیابت بارداری نیاز به درمان توسط تزریق انسولین و رعایت رژیم دیابت بارداری دارد.

در بیشتر موارد بعد از به دنیا آمدن جنین، قند خون به حالت نرمال برمیگردد و نیاز به تزریق انسولین از بین میرود، اما مادرانی که در دوران بارداری GDM را تجربه کرده اند، ممکن است در آینده به دیابت نوع 2 مبتلا بشوند، بنابراین رعایت دائم رژیم دیابتی، امری ضروری برای پیشگیری از ابتلا به دیابت در این افراد است.

باید ها و نباید های رژیم غذایی دیابتی

رژیم غذایی دیابتی، یک رژیم کم کربوهیدرات، پر پروتئین و پر فیبر است، غذای دیابتی ها لازم نیست فرق زیادی با سایر افراد داشته باشد، آنها میتوانند از همه ی غذا ها مصرف کنند و نیازی به حذف دائم مواد غذایی خاص وجود ندارد، تنها با تغیر الگوی غذایی و کنترل محتوای کربوهیدرات وعده ها، میتوان یک رژیم دیابتیک موفق طراحی کرد.

مهمترین نکته در طراحی یک رژیم دیابتی، توزیع کربوهیدرات است. توصیه میشود که افراد دیابتی 6 وعده غذایی در روز مصرف کنند. در رژیم غذایی دیابتی، فرد نباید گرسنگی بکشد، حجم وعده های غذایی باید کوچک باشند و بیمار سهم غذای خود را بین دو یا سه وعده تقسیم کند.

بخوانید : 6 اشتباه رایج درباره رژیم غذایی دیابت

شیرین کننده ها در رژیم غذای دیابت:

شیرین کننده ها مانند نبات، قند، شکر، مربا، عسل، شیره انگور، را از رژیم غذایی خود تقریبا حذف کنید.

شما میتوانید به جای مواد غذایی نامبرده از مربای بدون قند یا شکر دیابتی استفاده کنید، همچنین در رژیم دیابتیک فرد مجاز است در طول روز 1 عدد خرمای رطب/ 2 عدد خرمای خشک/ 8 عدد کشمش/ 8 عدد توت/ 1 عدد برگه زرد آلو میل کند.

میوه ها در رژیم دیابتیک:

از مصرف میوه های شیرین مانند انجیر، انگور، انبه، خرمالو، هندوانه، خربزه، طالبی، موز، آناناس و انواع کمپوت ها پرهیز کنید.

میوه های مناسب برای رژیم دیابتیک عبارت اند از: سیب، انواع مرکبات، هلو، شلیل، آلو، زردآلو، گلابی، به، کیوی. توصیه میشود روزانه 4 عدد از این میوه ها، در دو وعده ی جداگانه میل کنید.

نوشیدنی ها در رژیم دیابتی:

از مصرف انواع نوشابه، دلستر، شربت و آبمیوه ها و نسکافه های شیرین پرهیز کنید. بهترین نوشیدنی در رژیم دیابتی، شیر کم چرب است. میتوانید شیر را به همراه کمی پودر قهوه یا 1 عدد گردو میل کنید.

مصرف تنقلات در رژیم دیابت:

از مصرف کیک، کلوچه، بیسکوییت های کرمدار، انواع بستنی، ژله و پاستیل، چیپس و پفک پرهیز کنید. اگر مایل به مصرف کربوهیدرات ها هستید، مصرف 1 لیوان پفیلای کم نمک خانگی یا 2 عدد بیسکوییت ساقه طلایی بهترین انتخاب در رژیم دیابت است.

حبوبات برای رژیم دیابت:

توصیه میشود هفته ای 3 وعده حبوبات مصرف کنید. وجود غذاهایی مانند خوراک لوبیا، عدسی، دندونک، انواع آش و سوپ در برنامه ی هفتگی دیابتی ها، تاثر خوبی بر بهبود تنظیم وزن، قند خون و عملکرد گوارشی دارد.

سبزیجات در وعده های رژیم دیابت:

سعی کنید همراه تمام وعده های غذایی خود، سبزیجات بخورید. سبزیجاتی چون هویج، خیار، گوجه فرنگی، کاهو، کلم، کدو سبز، لوبیا سبز و بامیه، تاثیر خوبی بر بهبود تنظیم قند خون دارند.

به منظور افزایش مصرف سبزیجات در روز نکات زیر را رعایت کنید:

کنار تمام وعده های غذایی خود سالاد مصرف کنید.

برای وعده ی صبحانه، بجای مصرف شکر یا مربا به همراه نان و پنیر، از خیار و گوجه و سبزی دلخواه استفاده کنید.

در غذاهای مخلوط، مانند خورشت بادمجان، هویج پلو، خوراک مرغ و… مقدار بیشتری سبزیجات بریزید.

هر بار میوه میخورید، یک واحد سبزیجات (مانند یک عدد خیار یا یک عدد هویج) هم مصرف کنید.

در طول روز در صورت احساس گرسنگی، سبزیجات دلخواه بخورید.

مصرف امگا 3 در رژیم دیابت:

به علت عوارض التهابی که دیابت در بدن ایجاد میکند، مصرف منابع غذایی حاوی امگا 3، امری مهم در رژیم دیابتیک است.

مواد غذایی غنی از امگا 3 شامل : روغن زیتون، روغن کلزا، روغن کانولا، ماهی و گردو است.

در برنامه غذایی هفتگی دیابتی ها توصیه میشود حداقل 1 بار ماهی مصرف شود، همچنین سعی کنید روزانه 1 الی 3 ق.غ (بسته به کالری رژیم غذایی خود) روغن زیتون، کلزا یا کانولا مصرف کنید. مصرف روزانه 2 عدد گردو هم در تامین امگا 3 مورد نیاز بدن در رژیم دیابتی کمک میکند.

بخوانید : نمونه رژیم غذایی دیابتی | دانلود فایل pdf و لیست غذایی

لیست غذایی دیابتی ها (نمونه رژیم دیابتی):

در ادامه یک نمونه رژیم غذایی دیابتی، مخصوص بیماران مبتلا به دیابت نوع 2 و قابل استفاده برای مادران مبتلا به دیابت بارداری و همچنین دیابتی های نوع 1 آورده شده: