کبد را میتوان یکی از مهم ترین ارگان های بدن دانست که در بسیاری از فعالیت های حیاتی بدن نقشی اساسی دارد.
آسیب به کبد عوارض زیادی برای بدن به وجود میآورد که گاهی ممکن است جبران ناپذیر باشد.
اما با این وجود بسیاری از مشکلات و بیماری های کبدی ممکن است هیچ علائمی نداشته باشند، در نتیجه تا رسیدن به مراحل پیشرفته، فرد متوجه آسیب به کبد خود نمیشود.
یکی از بیماری های جدی و خطرناک مربوط به کبد، سیروز کبدی است، این عارضه علت های مختلفی دارد.
در این مقاله به صورت مفصل و جامع به سیروز کبدی، علائم و راه های درمان آن میپردازیم.
سیروز کبدی چیست؟
سیروز کبدی آخرین مرحله از بیماری های کبدی است که در آن بافت سالم کبد به تدریج با بافت اسکار یا زخم جایگزین میشود.
سیروز نتیجه سال ها آسیب مداوم به کبد در اثر عواملی مثل هپاتیت، کبد چرب، الکل ، ویروس ها و عفونت است.
زمانی که کبد در اثر این عوامل آسیب میبیند، سعی میکند خود را ترمیم کند.
در اثر این ترمیم بافت اسکار به وجود میآید که با پیشرفت بیماری این بافت گسترده تر شده و قسمت های بیشتری از کبد را درگیر میکند.
زمانی که درصد زیادی از بافت کبد را اسکار فرا میگیرد کبد دیگر قادر نیست به درستی کار کند.
به همین علت سیروز کبدی وضعیتی بسیار جدی است و در موارد شدید میتواند تهدید کننده زندگی فرد باشد.
مطلب پیشنهادی:
علل شایع سیروز کبدی
برای سیروز کبدی علت های مختلفی وجود دارد اما شایع ترین علل آن هپاتیت مزمن، مصرف الکل و کبد چرب است.
الکل
مصرف بالای الکل در هر سطحی میتواند به مرور باعث ایجاد مشکلات کبدی و در نهایت سیروز کبدی شود.
هپاتیت مزمن
مصرف بالای الکل در هر سطحی میتواند به مرور باعث ایجاد مشکلات کبدی و در نهایت سیروز کبدی شود.
کبد چرب غیرالکلی
این نوع کبد چرب در اثر تجمع بیش از حد چربی در کبد ایجاد میشود و اگر درمان نشود در طولانی مدت باعث آسیب به بافت کبد و سیروز کبدی میشود.
هپاتیت خودایمنی
این نوع از هپاتیت بیشتر در مبتلابان به هپاتیت b دیده میشود و باعث ایجاد التهاب شدید در کبد و در نتیجه سیروز کبد شده است.
علائم اولیه سیروز کبدی
ایجاد زخم در بافت کبد باعث میشود تا توانایی آن برای پردازش و تصفیه خون، متابولیسم مواد غذایی، سم زدایی، تولید صفرا و پروتئین های ضروری کاهش پیدا کند.
با کاهش عملکرد کبد علائم اولیه سیروز کبدی بروز پیدا میکنند، با پیشرفت بیماری فرد مبتلا علائم بیشتر و شدیدتری را تجربه میکند.
علائم اولیه سیروز کبدی این موارد هستند:
- احساس بیماری و خستگی مداوم
- از دست دادن اشتها
- کاهش وزن
- تحلیل رفتن عضلات
- تهوع و استفراغ
- درد و حساسیت در ناحیه کبد
- الگوی خواب آشفته و نامنظم
- لکه های قرمز کف دست
مطلب پیشنهادی: نشانه های کبد چرب
علائم سیروز کبدی
بعد از علائم اولیه، کبد همچنان در تلاش است تا به عملکرد خود ادامه دهد، در نتیجه علائم بیشتری نمایان میشوند.
علائم سیروز کبدی در حال پیشرفت شامل این موارد است:
- زرد شدن پوست و سفیدی چشم
- خارش پوست
- ریزش موها
- تورم پاها
- تورم شکم
- ادرار تیره
- مدفوع کمرنگ یا سیاه رنگ
- خونریزی های مکرر از بینی و لثه ها
- استفراغ خونی
- سرگیجه
- خواب آلودگی و گیجی
- گرفتگی عضلات
اگر سیروز کبدی برای فردی تشخیص داده شده است بعد از دیدن چند علامت لازم است فورا به پزشک مراجعه کند.
تب بالا و لرز که در اثر عفونت شدید ایجاد میشود، تنگی نفس، مدفوع بسیار تیره یا سیاه، استفراغ خونی، سردرگمی ذهنی و خواب آلودگی علائمی هستند که نشان میدهند به مراقب پزشکی فوری نیاز است.
علائم سیروز کبدی در آزمایش خون
یکی از راه های تشخیص سیروز کبدی بعد از مشاهده علائم، انجام آزمایش خون است.
آزمایش خون سطح آنزیم ها و پروتئین هایی که کبد میسازد را اندازه گیری میکند.
بالا بودن آنزیم های کبدی مثلALTو ASTیکی از علائم سیروز کبدی در آزمایش خون است.
سطح این آنزیم ها به طور عادی پایین است اما اگر کبد در اثر سیروز آسیب دیده باشد، این آنزیم ها وارد خون شده و مقدار آن در آزمایش خون بالا میرود.
آلبومین پروتئینی است که در کبد ساخته میشود و پایین بودن سطح آن در آزمایش خون ممکن است نشان دهنده بیماری کبدی باشد.
یکی دیگر از مواردی که در آزمایش خون کبد اندازه گیری میشود سطح بیلی روبین است.
اگر این ماده توسط کبد به خوبی دفع نشود در خون تجمع کرده و باعث زردی پوست و چشم ها میشود.
برای تشخیص سیروز کبدی آزمایش های دیگری هم مثل شمارش سلول های خونی، سطح سدیم، هپاتیت و پروترومبین هم انجام میشود.
سیروز کبدی چند مرحله دارد؟
سیروز کبدی چند مرحله دارد؟ همان طور که گفتیم سیروز کبدی نوعی بیماری پیش رونده است که در طول زمان و در چند مرحله ایجاد میشود.
مرحله اول (استئاتوز)
در مراحل اولیه بیماری، کبد در پاسخ به آسیب هایی مثل تجمع چربی، دچار التهاب و تورم میشود. اگر بیماری در این مرحله تشخیص داده شود بر روند درمان تاثیر زیادی دارد چرا که کبد میتواند خود را ترمیم کند.
اما بسیاری از مبتلایان در این مرحله علائمی ندارند و از بیماری خود بی اطلاع هستند.
مرحله دوم ( فیبروز)
افزایش التهاب و عدم درمان آن منجر به ایجاد زخم یا فیبروز در کبد میشود.
فیبروز باعث انسداد جریان طبیعی خون در کبد شده و در عملکرد آن اختلال به وجود میآورد.
در این مرحله بافت اسکار جایگزین سلول های سالم کبد میشود اما اگر تشخیص داده شود امکان درمان وجود دارد.
با این حال شدت بیماری هنوز خفیف تا متوسط است و مبتلایان علائم قابل توجهی نخواهند داشت.
مطلب پیشنهادی:
مرحله سوم ( سیروز)
به زخم شدید و غیرقابل برگشت در بافت کبد، سیروز میگویند که به دلیل عدم درمان در مراحل قبل ایجاد میشود.
ممکن است سال ها زمان ببرد تا بیماری از مرحله دوم به این مرحله برسد بنابراین در صورت مشکوک بودن به بیماری باید هرچه زودتر پیگیری شود.
در مرحله سیروز کبدی، علائم بیماری مثل درد و ناراحتی، بی اشتهایی، زردی پوست و خستگی نمایان میشوند و عملکرد کبد تا حد زیادی کاهش پیدا میکند.
مرحله چهارم ( نارسایی کبد)
مرحله نهایی بیماری، نارسایی کبد است که قابل ترمیم و درمان نیست. زمانی که بیماری به این مرحله برسد و کبد از کار بیفتد تنها راه بهبودی پیوند کبد است.
درمان سیروز کبدی
درمان سیروز کبدی بر اساس علت ایجاد آن، علائمی که فرد مبتلا تجربه میکند و میزان پیشرفت بیماری متفاوت است.
به طور کلی درمان قطعی سیروز کبدی امکان پذیر نیست اما میتوان عوارض آن را کاهش داد و از پیشرفت بیماری و بدتر شدن وضعیت کبد پیشگیری کرد.
داروها، تغییر در سبک و شیوه زندگی و عمل جراحی روش هایی هستند که به درمان سیروز کبدی با هدف کند کردن پیشرفت بافت اسکار و پیشگیری یا درمان علائم و عوارض کمک میکنند.
درمان سیروز کبدی مرتبط با الکل
برای افرادی که در اثر سوء مصرف الکل به سیروز کبدی مبتلا شده اند، پزشکان توصیه میکنند مصرف الکل کاملا متوقف شود.
این کار از آسیب های بیشتر به بافت کبد پیشگیری کرده و به عملکرد بهتر کبد کمک میکند.
درمان سیروز کبدی ناشی از کبد چرب
زمانی که سیروز کبدی در اثر کبد چرب ایجاد میشود، اولین توصیه پزشکان کاهش وزن است.
کاهش وزن اضافه در کاهش چربی، التهاب و زخم کبد موثر است. همچنین تغییرات در شیوه زندگی، برنامه غذایی سالم و فعالیت های بدنی منظم تاثیرات مثبتی در روند کاهش علائم بیماری دارند.
در مواردی هم پزشکان استفاده از دارو و جراحی را نیز توصیه میکنند.
درمان سیروز مرتبط با هپاتیت
برای درمان هپاتیت ب و ث مزمن که منجر به سیروز کبدی شده اند، پزشکان داروهای ضدویروس تجویز میکنند تا از آسیب بیشتر کبد در اثر ویروس ها پیشگیری شود.
درمان سیروز کبدی ناشی از مصرف داروها
گاهی علت بیماری های کبد مثل سیروز کبدی، مصرف طولانی مدت بعضی از داروهاست که در طول زمان اسیب های زیادی به کبد وارد میکنند.
به همین دلیل توصیه میشود قبل از مصرف داروها با پزشک مشورت کرده و از عوارض آن آگاه باشید.
قطع مصرف این داروها اولین راه برای درمان سیروز کبدی است تا از آسیب های بیشتر پیشگیری شود.
تازه ترین درمان سیروز کبدی
محققان در تلاش برای یافتن تازه ترین درمان سیروز کبدی هستند تا عوارض بیماری را به حداقل برسانند.
از آن جایی که علل این بیماری مختلف است درمان ها و روش های متفاوتی هم وجود دارند.
افزایش غربالگری ها، تغییرات شیوه زندگی و داروهای جدید و همچنین گسترش درمان های موجود کمک میکند تا روند بهبودی بیماران سیروز کبدی بهتر صورت بگیرد.
رژیم غذایی سیروز کبدی
برای فردی که به سیروز کبدی مبتلا شده است، داشتن یک برنامه غذایی سالم و مغذی اهمیت زیادی دارد.
رژیم غذایی سیروز کبدی میتواند به تامین مواد مغذی موردنیاز بدن کمک کند، میزان فعالیتی که کبد باید انجام دهد را کاهش دهد، عوارض را به حداقل رسانده و از آسیب بیشتر کبد جلوگیری کند.
این برنامه غذایی بر اساس سلامت کلی و نیازهای فردی تنظیم میشود اما چند توصیه کلی وجود دارد که چه مواد غذایی باید بیشتر مصرف شود:
- مصرف میوه ها و سبزیجات بیشتر مثل سیب، پرتقال، انواع توت، آلو، گلابی و سبزیجاتی مثل کلم بروکلی، گل کلم، مارچوبه، گوجه فرنگی و نخود فرنگی
- مواد غذایی با پروتئین بالا مثل تخم مرغ، غذاهای دریایی، لبنیات کم چرب و قسمت های بدون چربی گوشت و مرغ
- انواع حبوبات از جمله لوبیا، عدس و نخود
- غلات کامل مثل کینوآ، جو، برنج قهوه ای و گندم سیاه
- آجیل ها مثل گردو، بادام هندی، پسته و بادام
- مصرف چربی های مفید مثل روغن زیتون و روغن آووکادو
- انواع دانه ها از جمله دانه کتان، دانه چیا، شاهدانه و کدوتنبل
در رژیم غذایی سیروز کبدی چه چیزهایی نباید مصرف شود؟
در رژیم غذایی سیروز کبدی باید مصرف الکل، چربی های ناسالم و سدیم به حداقل برسد.
- غذاهای فرآوری شده؛ فست فود و غذاهای آماده و کنسروی
- چربی های ناسالم مثل مارگارین، غذاهای سرخ شده
- تنقلات شور مثل چیپس، ذرت بوداده و چوب شور
- گوشت های فرآوری شده و سوسیس و کالباس
- انواع سس و چاشنی ها که سدیم بالایی دارند.
عمر بیماران سیروز کبدی
امید به زندگی و عمر بیماران سیروز کبدی مبحث گسترده ای است و به عوامل زیادی بستگی دارد از جمله:
- میزان پیشرفت بیماری
- علت ایجاد سیروز کبدی
- عوارضی که بیماری برای فرد به وجود آورده است
- در دسترس بودن و اثربخشی درمان های انجام شده
- سلامت کلی فرد و شرایط بدنی او
سخن پایانی
سیروز کبدی مرحله نهایی بیماری های کبد و یک آسیب دائمی به کبد است که میتواند عملکرد طبیعی آن را مختل کند.
تشخیص این بیماری در مراحل اولیه اهمیت بسیار زیادی دارد و به درمان و عدم پیشرفت بیماری کمک میکند.
متاسفانه اگر درمان به موقع انجام نشود سیروز کبدی منجر به نارسایی کبد شده و میتواند زندگی فرد را تهدید کند، در این صورت تنها راه درمان پیوند کبد است.
بنابراین توجه به علائم اولیه و شروع سریع درمان میتواند از پیشرفت بیماری و عوارض جبران ناپذیر آن جلوگیری کند.
سوالات متداول
سیروز کبدی چه قدر شایع است؟
میتوان گفت سیروز کبدی به یک بیماری نسبتا شایع تبدیل شده و یکی از علل بستری در بیمارستان و مرگ به ویژه در میانسالی است.
آیا سیروز کبدی قابل درمان است؟
سیروز کبد متاسفانه یک آسیب دائمی به کبد است اما میتوان به کمک داروها و سایر درمان ها پیشرفت بیماری را متوقف کرد.
این موضوع به شدت بیماری، علت به وجود آمدن آن و میزان پاسخ آن به درمان ها بستگی دارد.
میتوان از سیروز کبدی پیشگیری کرد؟
این کار زمانی امکان پذیر است که در مراحل اولیه بیماری کبدی از آن آگاه شوید. در اینصورت با درمان به موقع میتوان از رسیدن بیماری به مرحله سیروز جلوگیری کرد.
از آن جایی که بسیاری از مشکلات کبد در ابتدا علائمی ندارند میتوان با آزمایشات دوره ای و معاینه های منظم میتواند به تشخیص به موقع کمک کند.